بارداری دوقلویی مزایای خاص خود را دارد. البته واضح است که مراقبت همزمان از دو نوزاد چندان ساده نیست، بااین حال تصور این که کافی است یک بار عوارض بارداری و درد زایمان را تحمل کرد، این سوال را در ذهن مادران ایجاد می‌کند که چگونه دوقلو حامله شوم. اگر شما نیز می‌خواهید از روش‌های دوقلو باردار شدن مطلع شوید و از پدر و مادر شدن خود لذت مضاعف ببرید، در ادامه با ما همراه باشید. در مقاله حاضر راه‌های طبیعی مختلف بارداری دوقلو، درمان‌های ناباروری و روش‌های متعدد بارداری دوقلو را برایتان شرح می‌دهیم.

دوقلو باردار شدن

اگر شما نیز می‌خواهید شانس دوقلو باردار شدن را افزایش دهید، اول باید بدانید که لقاح یا آبستنی دوقلویی چگونه رخ می‌دهد. دو نوع دوقلوی همسان یا تک‌تخمکی و غیرهمسان یا دو تخمکی وجود دارد.

• دوقلو همسان: تقریباً یک سوم دوقلوها همسان یا تک‌تخمکی هستند و از سر اتفاق به وجود می‌آیند. دوقلوها زمانی همسان می‌شوند که یک تخمک با یک اسپرم بارور شود و به دو جنین مجزا تقسیم شود. جفت و ترکیب ژنتیکی هر دو جنین یکسان است. دوقلوهای همسان در بانوانی مشاهده می‌شود که با بهره‌گیری از درمان‌های باروری حامله می‌شوند.
• غیرهمسان: دوقلوهای غیرهمسان یا دوتخمکی زمانی به وجود می‌آیند که دو تخمک با دو اسپرم بارور شود. هر جنین منحصر به فرد و متمایز از دیگری است و جفت یا ترکیب ژنتیکی یکسان ندارند. از آنجایی‌که فقط نیمی از آرایش ژنتیکی دوقلوهای غیرهمسان یکسان است، دو نوزاد لزوماً جنسیت مشابه ندارند.

عامل‌های موثر بر بارداری دوقلویی

همان‌طور که اشاره شد متولد شدن دوقلوهای همسان صرفاً از سر تصادف رخ می‌دهد. اما عامل‌های متعددی شانس بارداری دوقلوی غیرهمسان را افزایش می‌دهد.

سابقه خانوادگی و وراثت

اگر مادر خود دوقلو باشد یا دوقلوزایی در خانواده ارثی باشد، احتمال بارداری دوقلو در وی افزایش خواهد یافت. اما اگر پدر دوقلو باشد یا دوقلوزایی در خانواده وی ارثی باشد، این مورد تاثیری بر دوقلو باردار شدن نخواهد گذاشت. همه چیز درباره دوقلو شدن بچه‌ها به مادر ختم می‌شود، چرا که مادر تخمک‌ها را تولید می‌کند. بنابراین اگر شما یا مادرتان دوقلو هستید، احتمال دوقلو باردار شدنتان و همچنین احتمال تخمک‌گذاری مضاعف (آزاد شدن دو تخمک در فرایند تخمک گذاری) بالا خواهد بود. چند ژن خاص در صورت آزاد شدن دو تخمک با هم ترکیب می‌شوند و در نتیجه درصد متولد شدن دوقلوهای غیرهمسان افزایش می‌یابد.

قومیت و نژاد

نژاد نیز تاثیر قابل توجهی بر دوقلوزایی دارد. احتمال بارداری دوقلو در آسیایی‌ها و اسپانیولی‌ها کمتر است، حال آن که دوقلوزایی در آفریقایی‌ها و سپس اروپایی‌ها بیشتر از اقوام دیگر مشاهده می‌شود.

خصوصیات بدنی (قد و وزن)

شاید به نظر عجیب برسد، اما بانوان با قد بلندتر بیشتر از کوتاه قدها دوقلو حامله می‌شوند. به علاوه وزن بالا نیز احتمال دوقلوزایی را افزایش می‌دهد. بانوانی که رژیم غذایی مناسب و سرشار از مواد مغذی دارند بیشتر از بانوانی دوقلو باردار می‌شوند که رژیم غذایی نامناسب و کم‌چرب دارند. احتمال دوقلوزایی در بانوان با شاخص توده بدنی (BMI) سی و بالاتر بیشتر است. البته تمام این موارد فقط درباره دوقلوهای غیرهمسان صادق است.

سن حاملگی

احتمال دوقلوزایی یا چندقلوزایی با بالا رفتن سن حاملگی افزایش می‌یابد. بانوان در سن ۳۵ سال به بالا نسبت به بانوان جوان‌تر هورمون محرک رشد فولیکول (FSH) بیشتری تولید می‌کنند. این هورمون به تخمدان‌ها اجازه می‌دهد تا هنگام تخمک‌گذاری تخمک‌ آزاد کنند. هر چه میزان هورمون بالاتر باشد، تخمک‌های بیشتری هنگام تخمک‌گذاری آزاد می‌شود و در نتیجه شانس چندقلوزایی افزایش می‌یابد.

بارداری‌های بیشتر

اگر قبلاً سابقه چندقلوزایی داشته‌اید، احتمال بارداری دوقلویی در آینده نیز بالا خواهد بود. احتمال بارداری دوقلو با افزایش تعداد بارداری‌ها بالاتر می‌رود.

راه‌های دوقلو باردار شدن

درمان‌های باروری

درمان‌های باروری شانس دوقلوزایی را افزایش می‌دهد. متخصص زنان و زایمان بهترین روش درمان را پیشنهاد می‌دهد.

• لقاح مصنوعی (IVF): احتمال دوقلوزایی در بانوانی که تحت درمان لقاح مصنوعی قرار می‌گیرند، ۲۰ تا ۴۰ درصد بیشتر از بارداری یک قلو است. درهرحال این مورد به تعداد نطفه‌هایی بستگی دارد که در رحم قرار داده می‌شود. شواهد بیانگر آن است که درمان‌های باروری مانند لقاح مصنوعی احتمال حاملگی با دوقلوهای همسان را افزایش می‌دهد.
• تلقیح داخل رحمی (IUI):اسپرم‌ها با سرنگ داخل رحم تزریق می‌شود. البته تلقیح داخل رحمی به تنهایی احتمال چندقلوزایی را افزایش نمی‌دهد. بانوانی که از این درمان بهره می‌گیرند، داروهای باروری را نیز برای تسهیل حاملگی مصرف می‌کنند.

مکمل‌های باروری برای دوقلو باردار شدن

قرص‌ها و مکمل‌ها احتمال بارداری دوقلو را اندکی افزایش می‌دهد.

• مصرف مکمل اسید فولیک: مصرف اسید فولیک در دوران قبل از بارداری احتمال دوقلو باردار شدن را افزایش می‌دهد. البته مصرف مکمل فولیک اسید در کنار مکمل‌های مولتی ویتامین از بروز ناهنجاری‌ها و بدشکلی‌های لوله عصبی نیز جلوگیری می‌کند و در نتیجه نوزادی سالم متولد می‌شود. نتایج پژوهش‌های جدید بیانگر این نکته است که انجام درمان IVF در کنار مصرف زیاد فولات احتمال دوقلو شدن بچه‌ها را افزایش می‌دهد.
• گنادوتروپین: این داروها به دلیل بهبود سلامت تخمک‌ها و کمک به بلوغ آنها احتمال دوقلوزایی را افزایش می‌دهد. گنادوتروپین آزاد شدن همزمان چند تخمک را تحریک می‌کند. پزشک داروی مناسب را تجویز می‌کند.
• پروژسترون: پروژسترون پوشش داخلی رحم را تقویت می‌کند و به این ترتیب احتمال بارداری دوقلو را افزایش می‌دهد. اگر بیش از یک تخمک بارور شود، نطفه بهتر می‌تواند به دیواره رحم بچسبد و یک بارداری دوقلویی  موفقیت‌آمیز رخ می‌دهد. قرص‌های باروری در اکثر موارد منجر به تولد دوقلوهای غیرهمسان و نه همسان می‌‍شود، چون قرص‌ها احتمال آزاد شدن همزمان چند تخمک را افزایش می‌دهد.

داروهای باروری افزایش دهنده بارداری دوقلویی

متخصص زنان و زایمان گاهی پس از معاینه دقیق و کامل داروهایی را برای بارداری دوقلویی تجویز می‌کند که در ادامه پرکاربردترین آنها را توضیح می‌دهیم.

• کلومید (کلومیفن سیترات) پرطرفدارترین قرص بارداری کلومید است که احتمال بارداری دوقلویی را هفت تا هشت درصد افزایش می‌دهد. بانوانی که بدون مصرف قرص نیز شانس بارداری دوقلو دارند، می‌توانند این احتمال را با استفاده از کلومید بیشتر کنند. کلومید را می‌توان قبل از اقدام برای درمان‌های تسهیل کننده باروری مانند لقاح مصنوعی مصرف کرد تا تولید تخمک افزایش یابد. کلومید برای درمان عدم تعادل‌های هورمونی مردان نیز تجویز می‌شود؛ در این حالت دارو بر تعداد و کیفیت اسپرم‌ها و همچنین جنبندگی اسپرم اثر می‌گذارد.
• پارلودل: قرص پارلودل باید در مقادیر کم به مدت پنج روز در ماه مصرف شود. این قرص میزان هورمون پرولاکتین را کاهش و تولید هورمون محرک رشد فولیکول را افزایش می‌دهد. به این ترتیب پارلودل به آزاد شدن بیش از یک تخمک کمک می‌کند و احتمال بارداری دوقلو را افزایش می‌دهد.
• پرگونال: پرگونال یکی از پرکاربردترین داروهایی است که پس از درمان باروری برای کمک به حاملگی دوقلویی مصرف می‌شود. این دارو هیپوتالاموس، بخشی از مغز که وظیفه متعادل‌سازی عملکردهای اصلی بدن را به عهده دارد، را تحریک می‌کند تا هورمون لوتئینه کننده یعنی هورمون محرک تخمک‌گذاری را آزاد کند. به علاوه پرگونال احتمال بارداری چندقلویی را نیز افزایش می‌دهد.
• هومگون: هومگون دارای مولفه منوتروپین فعال است که به القاء تخمک‌گذاری کمک می‌کند. این دارو بلوغ فولیکولی را تحریک می‌کند و ترشح استروئید گونادال را برمی‌انگیزد. این دارو در کنار درمان‌های تسهیل کننده بارداری نیز تجویز می‌شود.

روش‌های طبیعی بارداری دوقلویی

• مصرف لبنیات: مصرف فراورده‌های لبنی شانس بارداری چندقلویی را افزایش می‌دهد. بانوانی که لبنیات مصرف می‌کنند، پنج بار بیش از بقیه شانس چندقلوزایی دارند. برخی دانشمندان معتقدند که علاوه بر لبنیات هورمون‌های رشد موجود در شیر (لبنیات گرفته شده از گاوهای پرواری با هورمون رشد) نیز به حاملگی دوقلویی کمک می‌کند.
• مصرف سیب‌زمینی شیرین وحشی: سیب‌زمینی شیرین وحشی باعث تخمک‌گذاری مضاعف تخمدان‌ها یعنی آزاد شدن همزمان بیش از یک تخمک و در نتیجه افزایش احتمال دوقلوزایی می‌شود. از آنجایی‌که مصرف این خوراکی در آفریقا مرسوم است، احتمال دوقلو بچه‌دار شدن در زنان آفریقایی بیشتر است. توفو، سویا، ایزوفلاون، گندم سبوس‌دار و دانه‌های غلات کامل از دیگر مواد سرشار از پروتئین هستند که باعث تخمک‌گذاری مضاعف می‌شوند.
• قطع مصرف قرص‌های ضدبارداری: قرص ضدبارداری نقشی حیاتی در بارداری دوقلویی به روش طبیعی دارد. پس از قطع مصرف قرص ضدبارداری مدتی طول می‌کشد تا بدن روال طبیعی خود را بازیابد. بدن در این شرایط بیشتر از حد طبیعی هورمون‌ ترشح می‌کند. چنانچه مادر در این دوران درصدد باردار شدن بربیاید، احتمال این که دوقلو باردار شود، بیشتر است.
• بارداری حین شیردهی: اگر مادر در دوران شیردهی باردار شود، احتمال این که دوقلو حامله شود، بالا خواهد بود. بدن در دوران شیردهی درصد بالاتری از پرولاکتین یعنی هورمونی را تولید می‌کند که احتمال دوقلوزایی را افزایش می‌دهد.
• از همسرتان بخواهید غذاهای سرشار از روی مصرف کند: مواد غذایی سرشار از روی (زینک) مانند سبزیجات با برگ سبز، صدف، نان و دانه‌های خوراکی محرک تولید اسپرم هستند و بنابراین احتمال بارور شدن همزمان بیش از یک تخمک را افزایش می‌دهند.
• بارداری‌های فاصله‌دار: برای افزایش احتمال حاملگی دوقلویی بین بارداری‌ها فاصله کافی ایجاد کنید. آبستنی مجدد سریع احتمال دوقلوزایی را کاهش می‌دهد.

اگر کودک قبل از هفته ۳۷ بارداری به دنیا بیاید، زودرس می‌باشد. اکثر نوزادان زودرس پس از هفته سی و دوم به دنیا می‌آیند و شانس خوبی برای زنده ماندن و رشد سالم دارند. بیشتر نوزادانی که نسبتاً زودرس بوده و در حدود هفته ۳۴ تا ۳۶ به دنیا می‌آیند، رشد خوبی خواهند داشت. با این حال، در مقایسه با نوزادانی که به موقع به دنیا می‌آیند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به مشکلات رشدی دراز مدت هستند.

علت زایمان زودرس چیست؟

بیشتر زایمان‌های زودرس زمانی اتفاق می‌افتند که زایمان بدون پارگی کیسه آب شروع شود. با این حال، حدود یک چهارم از زایمان‌های زودرس بصورت القای زودرس زایمان یا سزارین برنامه‌ریزی شده‌اند، و به علت عوارض تاثیرگذار بر مادر و فرزند انجام می‌شوند.

زایمان زودرس در حاملگی‌های شامل بیش از یک فرزند بسیار بیشتر شایع است بطوری که خطر آن تا حدود پنجاه درصد می‌باشد. با این حال در حاملگی‌هایی که یک فرزند وجود دارد، توضیحی برای زایمان زودرس وجود ندارد.

هر چند بطوری کلی زایمان زودرس می‌تواند مرتبط با موارد زیر باشد:

• داشتن رحم بسیار پر و کشیده. این وضعیت در صورت باردار بودن دو قلو یا چند قلو و یا شرایطی مانند وجود بیش از حد مایع آمنیوتیک(پلی هيدرآمنيوس) این اتفاق رخ می‌دهد.
• ضعف دهانه رحم و یا کوتاه بودن طول دهانه رحم. متخصص سونوگرافی می‌تواند در حین سونوگرافی در اواسط بارداری این وضعیت را تشخیص دهد.
• سابقه‌ی زایمان زودرس خود به خودی
• عفونت باکتریایی در کیسه حاوی آب و یا در خود مایع آمنیوتیک
• پارگی زود هنگام کیسه آب
• خونریزی شدید
• وجود برخی اختلالات در رحم

زمان بارداری و سایر عوامل شیوه زندگی نیز در افزایش خطر زایمان زودرس تاثیرگذار می‌باشند. در شرایط زیر خطر زایمان زودرس افزایش پیدا می‌کند:

• فاصله کوتاه بین بارداری‌ها
• عدم پشتیبانی مالی و عاطفی در دوران بارداری
• سیگار کشیدن یا مصرف مواد مخدر، به خصوص کوکائین
• کمبود وزن یا اضافه وزن زیاد
• بارداری در اثر لقاح مصنوعی

اگر درد زایمان شروع شده باشد چه باید کرد؟

اگر در هفته ۲۴ تا ۳۴ بارداری خود باشید، پزشک می‌تواند از تزریق استروئید برای کمک به رشد ریه‌های فرزند تان استفاده کند. این کار خطر ابتلا به برخی مشکلات اولیه در کودک را کاهش می‌دهد. تزریق استروئید اگر فرزند شما ظرف ۲۴ ساعت تا هفت روز پس از تزریق دوز دوم به دنیا بیاید، بسیار موثر است.

مصرف داروهایی به نام توکولیتیکس ممکن است در صورتی که کیسه آب پاره شده باشد زایمان را برای چند روز به تاخیر بیندازند. این داروها می‌توانند انقباضات را برای مدت طولانی سرکوب کنند تا دوره استروئیدها تکمیل شود یا به یک بیمارستان دیگر که دارای بخش مراقبت‌های ویژه است انتقال داده شود. پزشک معمولاً داروی توکولیتیکس را پس از هفته ۳۴ بارداری و یا در صورتی که تشخیص دهد که بهتر است کودک زودتر به دنیا بیاید توصیه نمی‌کند. این در صورتی است که نوزاد به خوبی رشد نکند یا دهانه رحم بیشتر از ۴ سانتی‌متر باز شده باشد و یا اگر مادر به صورت جدی بدحال باشد و یا عفونت رحمی وجود داشته باشد. اگر کیسه‌ی آب پاره شده باشد، ماما یک نمونه ترشح را از مهبل (واژن) برای آزمایش عفونت باکتریایی مانند استرپتوکوک گروه Bمی‌گیرد.

حتی اگر عفونت نداشته باشید، پزشکان به هر حال توصیه می‌کنند که آنتی بیوتیک مصرف کنید. آنتی‌بیوتیک‌ها می توانند به طولانی کردن بارداری و بهبود وضعیت فرزندتان کمک کنند. در صورتی که استرپتوکوک گروه B تشخیص داده شود، آنتی‌بیوتیک‌های داخل وریدی در طول زایمان تجویز می‌شوند تا خطر انتقال آن به فرزند کاهش پیدا کند. پزشک احتمالاً زایمان طبیعی را به شما توصیه می‌کند. هر چند در صورتی که عوارضی مانند خونریزی شدید وجود داشته باشد و یا نوزاد در خطر باشد، پزشک عمل سزارین را توصیه خواهد کرد. همچنین اگر موقعیت کودک بصورت بریچ (ابتدا باسن خارج شود) باشد نیز ممکن است سزارین توصیه شود.