دکتر فرشته دانشمند
جراح و متخصص زنان، زایمان و نازایی
فیبروم رحم چیست؟
فیبروم رحم یا تومورخوش خیم عضله ی صاف رحم ، شایع ترین تومور لگنی در نزد زنان است که تقریباً در پنجاه درصد زنان و معمولاً در سنین باروری بین ۲۵ تا ۴۰ سالگی دیده می شود.
انواع فیبروم ها
فیبروم ها بر اساس محل آن ها در رحم تقسیم بندی می شوند. شایع ترین محل وجود آن ها اینترامورال ( داخل عضله رحم )، ساب سروزال ( به صورت توده ی برجسته ای خارج رحم ) و زیر مخاطی ( داخل حفره رحم ) هستند. نوع سوم یعنی زیر مخاطی که از همه ی موارد نادرتر است با بیشترین تظاهرات بالینی از جمله منوراژی یا خونریزی شدید قاعدگی و نازایی همراه است.
شایع ترین علامت فیبروم های رحمی چیست؟
هرچند فیبروم های رحم در اندازه ی کوچک تر می توانند بدون علامت باشند و فقط هنگام انجام سونوگرافی های به صورت اتفاقی تشخیص داده می شوند، ولی حداقل در پنجاه درصد بیماران عوارضی مانند دردهای لگنی، افزایش خونریزی های قاعدگی، درد شدید زمان قاعدگی و تکرر ادرار ( به علت فشار روی مثانه) و نازایی دیده می شود.
البته معمولاً فیبروم علت شایعی برای نازایی نیست و فقط در ده درصد موارد آن هم فیبروم های بزرگ زیر مخاطی ممکن است باعث نازایی شوند که در این صورت درمان آن ها قبل از حاملگی ضروری است. هم چنین در اکثر موارد، فیبروم ها باعث سقط جنین نمی شوند مگر آن که تعداد آن ها زیاد یا بزرگ بوده و بیشتر فضای داخل رحم را اشغال کرده باشند که در این صورت ممکن است باعث سقط یا زایمان زودرس شوند.
درمان قطعی فیبروم های رحم چیست؟
در واقع بیشتر فیبروم های رحم در اندازه های کوچک بدون علامت هستند و در صورت کشف اتفاقی آنها در سونوگرافی با توجه به بی علامت بودن آنها، اقدام خاصی لازم نیست و بیمار فقط باید هر سه تا شش ماه یکبارجهت کنترل سایز فیبروم ها یا ایجاد علایمی مثل درد شکم و مشکلات قاعدگی نیز باید اقدام به درمان جراحی یا طبی کرد، البته در فیبروم های بزرگ علامت دار درمان قطعی، جراحی و برداشت فیبروم یا « میو مکتومی» است که در آن احتمال عود فیبروم در محل های دیگر رحم مدتی پس از جراحی نیز وجود دارد.
آیا خانمی که فیبروم رحمی دارد، می تواند حامله شود؟
بله، البته بستگی به تعداد و محل فیبروم های رحم دارد. در صورتی که تعداد فیبروم ها بسیار زیاد و سایز رحم از حد نرمال خارج شده باشد یا اندازه ی فیبروم ها بسیار بزرگ ( بالای شش الی هفت سانتی متر) باشد، بهتراست قبل از حاملگی در مشاوره ی پیش از بارداری در صورت تشخیص فیبروم، ابتدا درمان جراحی انجام شود و بعد با فاصله ی زمانی مشخص پس از جراحی اقدام به بارداری شود.
فیبروم ها درحاملگی چه عوارضی ایجاد می کنند؟
همان طور که قبلاً گفته شد، فیبروم علت شایعی برای نازایی نیست و فقط در ده درصد موارد ممکن است سبب نازایی شود، ولی اگر خانمی با وجود فیبرومی در رحم حامله شود، به علت تغییرات هورمونی در این دوران ممکن است (به خصوص در سه ماهه اول و دوم بارداری) فیبروم هایش بزرگ تر شوند.
گاه در این دوران در داخل فیبروم ها، خونریزی ایجاد می شود که همراه با درد شدید شکم به صورت حادو ناگهانی و تب بالا خواهد بود که در بسیاری از موارد این حالت با شکم حاد جراحی یا آپاندیست یا کیست پاره شده ی تخمدان اشتباه شده و اگر دقت نشود ممکن است باعث انجام جراحی غیرضروری در دوران بارداری شود که عوارض فراوانی از جمله زایمان زودرس به دنبال خواهد داشت.
در صورت بروز خونریزی در داخل فیبروم در یارداری، لازم است بیمار تا زمان کنترل خود به خودی علایم و قطع درد. در بیمارستان بستری و با مسکن و تب بر تحت نظر باشد. هر چند در اکثر موارد نیاز به جراحی نیست. فیبروم های متعدد زیر مخاطی که در داخل لایه ی داخلی رحم برجسته هستند، ممکن است سبب ایجاد سقط در سه ماهه ی اول یا دوم بارداری شوند، حتی گاهی علت سقط های مکرر جنین ( بیش از سه سقط در سابقه بیمار) همین فیبروم ها هستند که در این صورت درمان جراحی و برداشت فیبروم ها قبل از اقدام به بارداری بعدی، جهت پیشگیری از سقط ضروری است.
گاهی نیز فیبروم های زیر مخاطی ممکن است به علت کم کردن فضای داخلی رحم باعث ایجاد زایمان زودرس در بارداری شوند. هم چنین فیبروم های بزرگ که در قسمت تحتانی و نزدیکی دهانه ی رحم قرار دارند، ممکن است در ماه آخر بارداری و در هنگام زایمان طبیعی، باعث عدم پیشرفت زایمان شوند و به صورت مانع در راه خروجی جنین عمل کنند که در این صورت انجام عمل سزارین ضروری است.
اگر در هنگام عمل سزارین، هم زمان فیبروم رحم نیز وجود داشته باشد، می توان در همان زمان اقدام به برداشت فیبروم یا میو مکتومی کرد؟
خیر، به طور کلی بهتر است در هنگام عمل سزارین برداشت هم زمان فیبروم انجام نگیرد، زیرا درحاملگی بافت رحم و ضمائم بسیار پر خون است و در صورت هر نوع دستکاری جراحی احتمال خونریزی شدید از جای فیبروم وجود دارد که در صورت عدم کنترل آن ممکن است جراح مجبور به برداشت کامل رحم برای حفظ جان بیمار شود.
آیا احتمال بدخیم شدن فیبروم ها وجود دارد؟
بله، ولی احتمال بدخیم شدن آن خیلی کم و تقریباً نزدیک به صفراست. این احتمال بدخیمی در مواردی که فیبروم های کوچک پس از یائسگی به صورت ناگهانی و بدون هیچ گونه تحرک هورمونی شروع به رشد سریع و ناگهانی کنند، بیشتر است. در این مورد لازم است سریعاً عمل جراحی برداشت رحم و ضمائم یا « هیسترکتومی » برای بیمار به علت شک به بدخیمی احتمالی انجام گیرد.
در اکثریت موارد پس از یائسگی به علت عدم ترشحات هورمونی تخمدان، فیبروم های رحمی شروع به چروکیده و کوچک شدن می کنند و گاه در داخل آنها رسوب کلسیم ایجاد می شود که در این موارد هیچ گونه اقدامی لازم نیست و فقط باید کنترل سالیانه با سونوگرافی رحم انجام گیرد.
آیا درمان های غیر جراحی نیز برای فیبروم وجود دارد؟
امروزه سعی می شود که حتی الامکان از روش های طبی برای درمان استفاده شود تا ریسک جراحی به بیمارتحمیل نشود.
داروهایی به صورت تزریقی و خوراکی در دسترس هستند که می توانند قاعدگی های فرد را طبیعی کرده و میزان خونریزی و درد بیمار را کاهش دهند تا زمانی که فرد به سن یائسگی برسد و پس از آن به علت قطع ترشح هورمون های تخمدانی فیبروم ها به تدریج کوچک تر و چروکیده تر می شوند. البته تصمیم گیری در مورد این درمان ها به عهده جراح و متخصص زنان بر اساس معاینه و شرایط فیبروم است.
