با فرا رسیدن هفته های اخر بارداری،در بدن تغییراتی روی میدهد که زن باردار و جنین را برای زایمان اماده می کند.در این زمان جنین قادر است به زندگی خود در خارج از رحم ادامه دهد.زمان زایمان لحظه پر اضطراب و مهیج برای زن و خانواده اش می باشد.
طبیعت زایمان درد است و علت اصلی درد زایمان،انقباضات رحمی است که باعث باز و نرم شدن دهانه رحم می شود تا جنین بتواند از ان به داخل مهبل وارد شود و سپس از این مجرا خارج شود.واکنش زن باردار نسبت به درد زایمان متفاوت است و تحت تاثیر عوامل زیادی مانند فرهنگ، احساس ترس و نگرانی، تجربه زایمان قبلی،میزان امادگی برای بچه دار شدن و حمایت همسر می باشد.محل و میزان درد بر حسب مراحل مختلف زایمان(مرحله باز شدن دهانه رحم،مرحله عبور جنین از کانال زایمان و مرحله جمع شدن رحم)متفاوت است و معمولا در نواحی زیر شکم، کمر، میاندوراه و پاها احساس می شود.
هنگام بروز درد های زایمان،هورمونهایی در بدن ترشح می شودکه تاثیر فراوانی بر روند زایمان دارد.ترس و نگرانی زن در زمان زایمان از یک طرف باعث ترشح هورمونی می شود که انقباض عضلات و درد را افزایش داده و از طرف دیگرترشح مواد تسکین دهنده درد را کاهش می دهد. ترشح این هورمونها تحت فرمان اعصاب هستند. رشته های عصبی همچنین در انتقال حس درد به مغز نقش دارند که امروزه بااستفاده از روش های مختلف می توان انتقال این حس را به مغز کاهش داد.
هورمون های تولد
بارداری و زایمان دو پدیده زیبا و شگفت انگیز خلقتند.زایمان یک فرایند طبیعی است و بدن زن با ان سازگار است.همانگونه که عمل لقاح و رشدو نمو جنین در بدن مادر معجزه است، عمل زایمان و به دنیا امدن این موجود کوچک نیزاعجاز دیگری است.بدن یک زن برای عمل لیبروزایمان بسیار دقیق طراحی شده است ودستگاه های مختلف بدن با یکدیگر در تعامل و همکاری هستند. سیستم عصبی و سیستم هورمونی در فرایند درد زایمان دخالت دارند. زایمان به عنوان یک پدیده طبیعی وفیزیولوژیک تحت تاثیر هورمون های درون ریز بدن وظیفه خود را برای تولد کودک به عهده می گیرد.چهار هورمون اصلی که در زایمان نقش دارند عبارتند از:
v اکسی تومین (هورمون عشقی)
v اندروفین(هورمون خشنودی و برتری)
v اپی نفرین؛ نوراپی نفرین( هورمون تهییج و برانگیختن)
v پرولاکتین ( هورمون مادری)
روش های کاهش درد زایمان
روش هایی که برای کاهش درد زایمان بکار می روند عمدتا به دوگروه تقسیم می شوند:
الف) روش هایی که بدون استفاده از داروی بی حسی و بااستفاده از مهارت زن موجب می شود که وی بتواند زایمان خود را اگاهانه هدایت کند.در این حالت، زن باردار قادر است که احساس درد زایمان را به حداقل برساند. این روشها عبارتند از:
۱-تمرین های کششی،تن ارامی، مهارت های تنفسی: با تمرینات کششی می توان از بروزعوارضی مانند:درد مفاصل، کمر درد، مشکلات در سیستم گوارشی، ادراری، شل شدن عضلات کف لگن و … جلوگیری کرد. این تمرینات نه تنها باعث توانایی ذهن می شود بلکه بههمراه تن ارامی و مهارت های تنفسی موجب برقراری هماهنگی قوای جسمی، ذهنی و روانی می گردد. مهارت ها در کلاس امادگی برای زایمان به طور عملی اموزش داده می شود.
۲-قرار گرفتن در وضعیت های مختلف در زمان درد:تغییر وضعیت موجب رفع خستگی، راحتی بیشتر و گردش خون بهترمی شود. زن باردار می تواند به دلخواه خود، هر حالتی که راحت تر است ( مانند:نشسته، ایستاده، خوابیده، دراز کشیده و یا راه رفتن) را انتخاب کند. ازادی درانتخاب وضعیت موجب می شود تا توانایی وی برای تحمل درد زایمان افزایش یابد و احساس رضایت و خوشنودی کند.
۳-فشار مخالف: در این روش فشاری مداوم و قوی بامشت، پاشنه دست و یا شی ء سخت بر پایین کمر وارد می شود.این فشار کمک می کند تااحساس فشار داخلی و درد در پایین کمر راحت تر تحمل شود. سایر مناطقی که فشار روی انها می تواند اثر ارام بخش زیادی داشته باشد شامل: لگن، ران ها، پاها، شانه ها ودست ها می باشد. این فشار در مرحله اول شروع درد زایمان اثر تسکین بخش دارد.
این روش با کمک ” همراه” انجام می شود ( همراه هم در کلاس امادگی برای زایمان یا از طریق دیدن فیلم اموزشی با روش صحیح انجام ان اشنا می شود.)
۴-تمرکز، تجسم خلاق و انحراف فکر: زن باردار با متمرکز کردن حواس وفکر خود به شرایطی غیر از شرایط زایمانی مانند دعا کردن، نگاه کردن به یک عکس، به یاد اوردن خاطرات خوب، راه رفتن، تماشای تلویزیون، شنیدن، لمس کردن، انجام صحیح تمرین های تنفسی می تواند به کاهش درد کمک کند. در واقع این روش پرورش دادن تخیل،تجسم و مثبت گرایی در ذهن است. وی از این طریق می تواند در حین انقباضات رحمی به یک تمرکز درونی برسد،در نتیجه احساس درد را از طریق انحراف فکر و تمرکز به حداقل برساند.
۵-اوا یا موسیقی: شنیدن موسیقی دلخواه یا اوای قران می تواند در هنگام انقباض و درد شرایط مطلوبی برای وی ایجاد کند. این روش موجب تن ارامی و کاهش احساس درد می گردد.
۶-هیپنوتیزم: این روش به صورت ایجاد تغییرات موقت مغزی همراه با بی هوشی می باشد که موجب افزایش قدرت تلقین می شود. هیپنوتیزم باعث ارامش جسمی و فکری، افزایش تمرکز و حتی ایجاد توانایی در کنترل فشار خون، ضربان قلب و همچنین کاهش درد می شود. این روش بهدانش و مهارت عامل زایمان نیاز دارد.
۷-گرمای سطحی: در این روش اشیای گرمی مانند بطری اب گرم، حوله مرطوب و گرم را بر روی قسمت تحتانی بدن(شکم، کشاله ران، میاندو راه وکمر) قرار می دهند. گرما باعث افزایش جریان خون، کاهش درد و خستگی می شود. ژل های گرم کننده، کشیدن پتو بر روی تمام بدن و دوش گرفتن با اب گرم نیز کمک کننده است.
۸-سرمای سطحی: در این روش استفاده از کیسه اب یخ،تکه های یخ و حوله خیس شده با اب سرد بر روی کمر، میاندوراه و مقعد توصیه می شود.به خصوص اگر زن باردار احساس گرما می کند استفاده از لباس های خنک می تواند باعث راحت تر شدن وی گردد. سرما از طریق کم کردن درجه حرارت عضله و کاهش گرفتگی ان باعث کاهش درد می شود.
۹-اب درمانی و استفاده از وان زایمان: این روش برای شل شدن عضلات، کاهش اضطراب، درد و تحریک زایمان مفید است این روش موجب احساس راحتی و تن ارامی حین انقباضات می شود. روش های مختلف اب درمانی شامل: استفاده از وان یا دوش اب گرم، استفاده از دوش دستی برای ریختن اب روی شکم و کمر، استخر زایمان و جکوزی می باشد.
زایمان در اب یکی از روش های کاهش درد زایمان می باشد. زن باردار می تواند برای کاهش درد زایمان از وان و زایمان در اب استفاده کند. در موردچگونگی انجام زایمان در اب حتما با عامل زایمان مشورت شود.
۱۰-لمس و ماساژ: یکی از راه های ارام کردن و انرژی دادن، لمس و ماساژ است. نوازش اطمینان بخش و دوستانه قسمت گونه و مو ها، در اغوش گرفتن، ماساژ نواحی دست، کمر، باسن و سایر قسمت های بدن توسط ” همراه”می تواند موجب کاهش درد و تسکین زن باردار شود.
۱۱-طب سوزنی: برای کاهش درد، با سوزن بر روی نقاطمشخصی از بدن فشاروارد می شود. این روش به مهارت عامل زایمان نیاز دارد.
۱۲-طب فشاری: در این روش ایجاد فشار عمیق با دست بر روی نقاط مشخصی از بدن موجب کاهش درد می شود. معمولا این فشار با نوک انگشت شصت و سایر انگشتان وارد می شود. نقاط طب فشاری شامل: شانه ها، پایین پشت، لگن، قوزک پا، ناخن های کوچک انگشتان پا وکف پا می باشدکه توسط همراه اموزش دیده در هنگام دردهای زایمان استفاده می شود.
۱۳-تحریک الکتریکی عصب از راه پوست(TENS) : در این روش دو جفت بالشتک الکتریکی مخصوص بر روی کمر نصب می شود. این بالشتک ها به دستگاه کوچکی متصل است که در دست زن باردار قرار می گیرد. وظیفه دستگاه، تولید امواجی است که موجب کاهش درد درهنگام انقباض می شود. میزان تولید امواج و کنترل ان در اختیار خانم باردار است.
۱۴-اروما تراپی : استفاده از روغن های مخصوص ماننداسطوخودوس، بابونه، پونه و مریم گلی برای تقویت سلامت و افزایش ارامش و کاهش اضطراب موثر است. این مواد از طریق بخور یا بو کردن دستمال اغشته به مواد معطر، ماساژ پشت و کمر به همراه روغن های پایه اغشته به این مواد، گذاردن پاها در درون اب اغشته به ان و … مصرف می شوند.
تذکر: از انجا که روش های غیر دارویی نیازمند اموزش وکسب مهارت است، برای انتخاب هر یک از انها حتما با پزشک یا ماما مشورت شود.
نکته:بسیاری از روش های فوق در کلاس های امادگی برایزایمان و یا از طریق فیلم اموزشی اموزش داده می شود و می توان از یک یا چند روش همزمان برای کاهش درد استفاده کرد.
ب)روش هایی که با تزریق نوعی داروی بی حسی مانع انتقال حس درد به مغز می شود. این روش ها عبارتند از:
۱-بی حسی نخاعی و یا اپیدورال: داروی بی حسی در فضای ستون فقرات ودر اطراف یا داخل نخاع تزریق می شود. در این روش زن درد را احساس نمی کند ولی بیدار و هوشیار است.
۲-استنشاق داروی بی دردی : داروی بی حسی از طریق گذاردن ماسک بر روی بینی و دهان به بدن زن منتقل شده و درد های وی را تا حدی کاهش می دهد.
۳-تزریق داروی بی دردی: در بعضی مواقع و با تشخیص پزشک،تزریق داروی بی دردی می تواند در کم کردن درد موثر باشد.
روز بزرگ
معمولا زن باردار با شروع درد ها وقوع زایمان را تشخیص میدهد ولی ممکن است این درد ها نشانه نزدیک بودن زمان زایمان نباشد زیرا گاهی این درد ها درد های واقعی زایمان نیستند.
جدول زیر تفاوت درد های واقعی و کاذب را نشان می دهد:
|
درد های کاذب
|
درد های واقعی
|
|
فاصله انقباض های رحم(درد ها) نامنظم است
|
فاصله انقباض های رحم (درد) منظم است
|
|
فاصله بین انقباض ها ( درد ها) کم نمی شود
|
فاصله بین انقباض ها (دردها) کم می شود
|
|
درد بیشتر در پایین شکم است
|
درد در ناحیه کمر و شکم است
|
|
شدت انقباض ها ( دردها) تغییر نمی کند
|
شدت انقباض ها (دردها ) بیشتر می شود.
|
.jpg)
.jpg)
