بررسی سلولهای آزاد دی ان ای جنین در خون مادر یک تست غربالگری است که در زنان در معرض خطر داشتن نوزاد با سندرم داون ( تریزومی 21)، سندرم ادوارد ( تریزومی 18) و سندرم پاتو ( تریزومی 13) مورد انجام دارد.

جهت انجام این تست یک نمونه از خون زن حامله پس از ده هفته حاملگی گرفته می شود و مقدار نسبی دی ان ای آزاد جنینی در خون مادر اندازه گیری می شود. این تست شانس ابتلا جنین به سندرم های داون، ادوارد و پاتو را بر اساس مقدار نسبی دی ان ای آزاد کروموزوم های 21، 18و 13  تعیین می کند.

نتایج معمولا ظرف دو هفته از خون گیری در دسترس قرار می گیرند.

این تست می تواند تا 99 درصد همه حامله های مبتلا به داون، 98 درصد سندرم ادوارد و 65 درصد تریزومی 13 را شناسایی کند. میزان جواب مثبت کاذب این تست از 0.1 تا 0.5 گزارش شده است.

این تست در زنان حامله زیر کاربرد دارد:

– زنان حامله 35 سال و یا بالاتر هنگام زایمان

– شواهد سونوگرافیک دال بر خطر بالای آنوپلوییدی

– سابقه حاملگی قبلی با تریزومی

– نتایج مثبت تست های غربالگری معمول

– وجود جابجایی کروموزومی در والدین

نتایج مثبت این تست باید با تست های تهاجمی مثل آمنیوسنتز یا cvs تا یید شود.

در مورد صحت انجام این تست در زنان در معرض خطر پایین هنوز مطالعات در حال انجام است و جهت استفاده معمول در این زنان تایید نشده است.

در حال حاضر این تست در زنان با حاملگی دو قلویی و یا زنان حامله با تخمک اهدایی کاربرد ندارد.

تحقیقات روی طرز انجام و صحت این تست همچنان در حال انجام است و هر روز نتایج بهبود می یابند.

نیاز به مطالعات بیشتر جهت جایگزینی این تست به جای تست های غربالگری معمول که امروزه انجام می شود می باشد.

 

توان باروری زنان به علل گوناگون ممکن است تحت تاثیر قرار بگیرد.

روند رو به کاهش ذخیره تخمدانی با افزایش سن کاملا ثابت شده است، که سبب کاهش توان باروری در سنین بالاتر می شود. غیر از تغییرات ساختمانی و بیولوژیک که می تواند تخمدان را متاثر کند، بعضی از شرایط و بیماری ها هم روی فرآیند تولید مثل موثرند.

بعضی از این وضعیت ها عبارتند از: نارسایی زودزس تخمدان، برخی بیماریهای خودایمنی و ژنتیکی، ازدواج در سنین بالا، بیماریهای بدخیم که نیاز به شیمی درمانی و پرتودرمانی دارند.

اغلب بیماران بعد از طی دوره های درمان با شیمی درمانی یا پرتودرمانی، پس از بهبود دچار کاهش توان باروری می شوند. امروزه با توجه به پیشرفتهای بزرگی که در حوزه باروری و حفظ باروری انجام شده است این قابلیت به وجود آمده است که با حفظ قدرت باروری در این بیماران و کنترل سایر شرایط کاهنده قدرت باروری بتوان به ارتقای کیفیت زندگی این افراد کمک شایان توجهی کرد.

از جمله روشهای حفظ باروری روشهای انجماد بافت تخمدان و تخمک است. در زنان مبتلا به سرطان و بیماریهای خودایمنی پیش از درمان، زنان با سابقه فامیلی یائسگی زودرس، در زنان مایل به بارداری در سنین بالای 35 سال و در زنان مجرد برای حفظ باروری در سن بالا مورد استفاده قرار می گیرد.

قابل ذکر است که روشهای حفظ و انجماد بافت بیضه و اسپرم هم در دسترس هستند.

 

کارهایی که قبل از اقدام به بارداری باید انجام بدهید

شما با تصمیم به بارداری در آستانه انجام بزرگترین کار زندگیتان هستید، بنابراین باید با فراهم کردن زمینه های لازم برای داشتن روح وجسمی هر چه سالم تر، برای بارداری آماده شوید. انجام نکات زیر به شما برای رسیدن به این مهم یاری خواهد کرد:

• 1-از آمادگی روحی و روانی خود برای مراقبت از یک انسان، که مدتها کاملا به شما وابسته خواهد بود، مطمئن شوید و درباره انگیزه های خود راجع به بچه دارشدن بیاندیشید و با علاقه و اشتیاق برای باردارشدن و از آن مهمتر مادرشدن برنامه ریزی کنید.
• 2-عادات غذایی مغایر با سلامت مثل خوردن مقادیر زیاد از غذاهای چرب و شور، شیرینی، چای و قهوه زیاد، غذاهای آماده مثل کنسروها و فست فودها را ترک کنید.
• 3-از کشیدن سیگار، قلیان، مواد مخدرو یا در معرض دود آنها قرارگرفتن و نوشیدن مشروبات الکلی پرهیز کنید.
• 4-ورزش منظم را در برنامه روزانه خود داشته باشید.
• 5-در صورت افزایش وزن تا حد امکان با تغذیه مناسب و تحرک کافی آن را کاهش دهید.
• 6-با انجام آزمایشات کلی از سلامت عمومی خود مطمئن شوید.
• 7-در صورت وجود بیماری زمینه ای خاص و مصرف داروی مداوم حتما با پزشکتان درباره تصمیم به بارداری صحبت کنید و در صورت صلاحدید ایشان و با مصرف داروهای مجاز در حاملگی اقدام به بارداری کنید.
• 8-در صورت وجود نسبت فامیلی نزدیک با همسرتان، و یا وجود بیماری ژنتیکی خاص در فامیل حتما مشاوره ژنتیک قبل از بارداری انجام دهید.
• 9-از ایمن بودن در مقابل بعضی از بیماریها مثل کزاز و سرخجه از طریق واکسیناسیون مطمئن شوید.
• 10-از سلامت دستگاه تناسلی از طریق معاینه، انجام تست غربالگری سرطان دهانه رحم و در صورت صلاحدید پزشکتان سونوگرافی رحم و تخمدانها، مطمئن شوید.
• 11- مکمل های توصیه شده توسط پزشکتان که مهمترین آنها اسید فولیک است را از یک ماه قبل از بارداری آغاز کنید.
• 12- حتما به یک دندانپرشک مراجعه و از سلامت دندان هایتان مطمئن شوید.
• 13- بعضی از مشاغل با مواد شیمیایی سمی سر و کار دارند، از تماس با این گونه مواد بپرهیزید.
• 14- کتابها و برنامه های آموزشی در باره بارداری را فراموش نکنید.
• 15- بدیهی است که انجام کلیه این موارد نیاز به همراهی و همدلی کامل همسرشما دارد. همسرتان را در مرحله کسب آمادگی با خود شریک کنید و مشتاقانه در انتظار کودک دلبندتان باشید.

خونریزی غیر طبیعی رحمی شایعترین شکایت منفرد در زنان در سن تولید مثل است که با آن به پزشک مراجعه می کنند. خونریزی غیر طبیعی رحمی عموما همه الگوهای خونریزی غیر طبیعی رحمی را توصیف می کند که ممکن است علل متنوعی داشته باشند، از جمله عدم تخمک گذاری، اختلالات رحمی و اختلالات انعقادی

تغییرات در طول چرخه قاعدگی در دو سوی طیف سن باروری (سالهای اول نوجوانی و سالهای پیش از یائسگی) شایع است. چرخه های قاغدگی معمولا 18-12 ماه پس از منارک ( اولین قاعدگی) نامنظم اند، که دلیل آن عدم بلوغ محور هیپوتالاموسی- هیپوفیزی- تخمدانی است. چرخه ها در 7-5 سال اول منارک، نسبتا طولانی باقی می مانند و سپس به تدریج از طول آنها کاسته می شود و منظم تر می شوند. شیوع چرخه های قاعدگی فاقد تخمک گذاری زیر بیست سال و بالای چهل سال شایعتر است. عموما ویژگی های چرخه قاعدگی در طول سنین باروری تفاوت قابل ملاحظه ای نمی کنند. به طور میانگین طول و گستره متوسط چرخه ها در حوالی 42-40 سالگی به حداقل خود می رسد. در طی 10-8 سال قبل از یائسگی، این روند معکوس می شود و هم طول مدت و هم نامنظمی آن به طور ثابت و همزمان با نامنظم تر شدن و پایین آمدن تعداد تخمک گذاری ها افزایش می یابد.

در حالت کلی گوناگونی در طول چرخه، منعکس کننده تفاوت در طول مرحله فولیکولی چرخه تخمدانی است. زنانی که چرخه 25 روزه دارند در روز 12-10 چرخه و زنانی که چرخه 35 روزه دارند، تقریبا 10 روز دیرتر تخمک گذاری می کنند. اگر چه شایعترین طول گزارش شده چرخه 28 روز است، فقط 15 درصد چرخه ها واقعا 28 روزه اند. اکثر زنان چرخه هایی دارند که بین 24 تا 35 روز طول می کشند ولی حداقل 20 درصد زنان دارای چرخه های نا منظم هستند.

مدت معمول قاعدگی 6-4 روز است ولی بعضی از زنان (تقریبا 3 درصد) قاعدگی هایی دارند که ممکن است 2 تا 7 روز طول بکشد. حجم میانگین از دست دادن خون در قاعدگی حدود 30 سی سی است و اگر بیش از 80 سی سی باشد غیر طبیعی تلقی می شود. زنانی که بیش از هر 24 روز یک بار و یا کمتر از هر 35 روز یک بار قاعده می شوند، باید مورد ارزیابی قرار بگیرند، همینطور زنانی که جریان قاعدگی آنها همواره بیش از 7 روز طول می کشد و یا حجم خون از دست رفته در آنها از 80 سی سی تجاوز می کند. هر یک از الگو های غیر طبیعی می تواند منجر به کم خونی شوند و نیازمند درمان هستند.

 

کم کاری تیروئید (هایپوتیروئیدی) در بارداری

بسیاری از بیماران مبتلا به هایپوتیروئیدی خفیف هرگز از نظر عملکرد تیروئید در حین حاملگی بررسی نمی شوند و بدون تشخیص باقی می مانند.

مسمومیت حاملگی( پره اکلامپسی)، تاخیر رشد داخل رحمی، زجر جنینی، و مرگ جنین در زنان مبتلا به کم کاری تیروئید قابل توجه یا کم کاری تیروئیدی تحت بالینی، شایع تر است.

همچنین دلایلی وجود دارد که نشان می دهد که میزان سقط خود به خودی در بیماران مبتلا به کم کاری تیروئید حتی در نوع تحت بالینی، بیشتر است.

کودکانی که از مادران مبتلا به دنیا می آیند هوش کمتری دارند، چون در نیمه اول حاملگی، جنین به هورمون های تیروئید مادر وابسته است.

بهترین راه غربالگری در زنان در اوایل بارداری اندازه گیری TSH , free  T4  می باشد. پس از غربالگری اولیه باید طی هر بارداری هر دو ماه سطح TSH اندازه گیری شود. حد بالای طبیعی در سه ماهه اول 2.3 میکرومول در لیتر و در سه ماهه دوم وسوم 3.5 میکرومول در لیتر است.

زنانی که آنتی بادی تیروئید شان (Anti TPO) بالا است و قرار است تحت IVF قرار گیرند، میزان باروری پایین و افزایش سقط خودبه خودی را تجربه خواهند کرد که با لووتیروکسین قابل پیشگیری است.

زنانی که تحت درمان هیپو تیروئیدی قرار دارند نیازمند افزایش  تیروکسین  در حین بارداری هستند که این افزایش باید از هفته پنجم بارداری اعمال شود.

اندوکرینولوژی بالینی زنان و ناباروری اسپیروف 2011

توجه، توجه: تمام زنانی که تصمیم به بارداری دارند، و یا اصولا در سن باروری قرار دارند بهتر است از نظر ایمنی به سرخجه بررسی و در صورت عدم وجود ایمنی واکسینه شوند.

عفونت هایی که توسط این ویروس در غیاب بارداری ایجاد می شوند، اهمیت ناچیزی دارند. اما عفونت هایی که در حین بارداری ، در سه ماهه اول، برای اولین بار در مادر غیر ایمن اتفاق می افتد مسئول ایجاد سقط و بدشکلی های شدید مادرزادی هستند.

سرایت از طریق ترشحات بینی – حلقی  صورت می گیرد و میزان انتقال عفونت به افراد غیر ایمن مستعد تا 80 درصد است. بیشترین موارد عفونت در اواخر زمستان و بهار دیده می شود. سرخجه در بزرگسالان معمولا یک ناخوشی خفیف همراه با تب و ضایعات جلدی ماکولو پاپولرمنتشر که از صورت شروع و به سمت تنه و اندام ها گسترش می یابند. سایر نشانه ها شامل درد و التهاب مفاصل، بزرگ شدگی غدد لنفاوی سر و گردن و کنژنکتیویت (التهاب و قرمزی چشم) می باشند. دوره نهفته بیماری 12 تا 23 روز است. ویروس در خون از حدود یک هفته قبل از بروز نشانه های بالینی در بدن وجود دارد. بیماری در این دوره و در دوره ای که فرد دچار بثورات جلدی است، مسری است. تا نیمی از موارد عفونت در زنان باردار علیرغم وجود ویروس در خون بدون علامت هستند و در همین حالت ممکن است باعث عفونت جنین و بروز بدشکلی های مادرزادی شوند. سرخجه بدترین عوارض را وقتی به جا می گذارد که مواجهه با ویروس در طی دوران ارگانوژنز( از هفته دوم بعد از لقاح تا هفته دهم بعد از لقاح) اتفاق بیفتد. از میان زنانی که طی 12 هفته اول بارداری دچار عفونت شده اند، در90 درصد موارد جنین دچار عفونت مادرزادی بوده است. سندرم سرخجه مادرزادی شامل یک یا چند تا از علائم شامل: اختلالات چشمی، بیماری قلبی، کری حسی عصبی، اختلالات سیستم عصبی مرکزی، رتینوپاتی پیگمانته، بزرگی کبد و طحال و زردی، بیماری های استخوانی و راشهای نوزادی هستند.

در صورت ابتلا مادر به عفونت در نیمه اول بارداری، تایید عفونت در جنین هم امکانپذیر است. سونوگرافی برخی ناهنجاریها را مشخص می کند. در بعضی از موارد با استفاده از خون جنین موفق به شناسایی عفونت در سه ماهه دوم شده اند.

هیچگونه درمان اختصاصی برای سرخجه وجود ندارد. بهترین کار شناسایی  زنان غیر ایمن در سنین باروری وتزریق واکسنMMR  به  آنهاست. واکسیناسیون سرخجه از یک ماه پیش از بارداری و در زمان بارداری نباید انجام شود. اما تزریق اتفاقی واکسن حین بارداری مورد سقط جنین محسوب نمی شود، چون شواهد بد شکلی های جنینی در اثر تزریق واکسن وجود ندارد.

سردرد در بارداری ممکن است علل گوناگونی داشته باشد.

تغییرات هورمون می تواند علت سردرد در حاملگی به خصوص در سه ماهه اول باشد. استراحت، تغذیه مناسب و دریافت کافی مایعات می تواند به آرام کردن علائم سردرد کمک کند.

سردرد تنشی: نوعی از سردرد است که شایع بوده و مشخصات آن عبارتند از سفتی عضلات و سردرد خفیف تا متوسطی که ساعتها در قسمت پشت گردن و سر ادامه دارد. هیچگونه علائم نورولوژیک همراه و یا تهوع دیده نمی شود. درد معمولا با استراحت، ماساژ، گرم کردن و یا گذاشتن یخ، داروهای ضد التهابی و یا آرامبخش های خفیف  تسکین می یابد.

سردرد میگرنی: طبق برخی شواهد سردرد میگرنی در 50 تا 70 درصد موارد در حاملگی بهتر می شود. با وجود این میگرن می تواند در حاملگی برای اولین بار آغاز شود.زنانی که از قبل دچار میگرن بوده اند و علائم جدید پیدا کرده اند، باید ارزیابی کامل شوند.بر اساس بعضی مطالعات میگرن شدید در 8 هفته اول بارداری ممکن است با افزایش خفیف خطر کوتاهی اندام ها در جنین همراه باشد. یافته ها حاکی از آن است که بین میگرن و سایر عوارض جدی بارداری مثل مسمومیت حاملگی (پره اکلامپسی) و سایر عوارض قلبی عروقی ارتباط وجود دارد. اغلب سردرد های میگرنی به مسکن های ساده از قبیل ایبوپروفن و استامینوفن ، به ویژه اکر زود هنگام مصرف شوند پاسخ می دهند. برای سردرد های شدید باید از درمانهای قوی همراه با تجویز مایعات داخل وریدی و ضد تهوع ها و در صورت نیاز مخدرها استفاده کرد. مشتقات ارگوتامین نباید در دوران بارداری استفاده شوند.

هیستروسکوپی یک روش تشخیصی_درمانی است که در بیماری های زنان و نازایی کاربرد دارد. با استفاده از این روش می توان داخل رحم را به طور مستقیم مورد بررسی قرار دهیم.

این روش در خونریزی های شدید دوران قاعدگی، خونریزی و لکه بینی در فواصل بین قاعدگی، قاعدگی های طولانی مدت، ارزیابی بیماران نابارور، جهت تشخیص علت خونریزی و بررسی داخل حفره رحم انجام می گیرد.

 

هیستروسکوپی تشخیصی:

هیستروسکوپی تشخیصی برای بررسی داخل رحم استفاده می شود و در تشخیص وضعیت غیر طبیعی رحم مانند فیبروم داخلی، اسکار (بافت ناشی از التیام زخم) و چسبندگی، پولیپ (توده بافتی) و اختلال های مادرزادی کمک می کند.

هیستروسکوپی تشخیصی تحت بی حسی موضعی یا بیهوشی عمومی خفیف انجام می شود. برای کاهش خطر در صورت حاملگی احتمالی، هیستروسکوپی تشخیصی پس از قاعدگی انجام میشود. هیستروسکوپ یک ابزار میله مانند باریک است که در انتهای آن دوربین حساسی قرار دارد.
این وسیله از کانال دهانه رحم به قسمت تحتانی رحم وارد و سپس گاز دی اکسید کربن و یا محلول های خاص از طریق آن به حفره رحمی وارد می شود.
این گاز یا محلول، حفره رحمی را باز کرده و به پزشک کمک می کند تا قسمت های داخلی رحم را کاملاً بررسی کند.

هیستروسکوپی درمانی:

با هیستروسکوپی درمانی می توان بسیاری از ضایعات کشف شده در جریان هیستروسکوپی تشخیصی را درمان کرد. هیستروسکوپی درمانی شبیه هیستروسکوپی تشخیصی است ولی هیستروسکوپ مورد استفاده پهن تر بوده تا وسایل جراحی مانند قیچی، فورسپس نمونه برداری، لیزر، الکترود و…

لاپاراسکوپی نوعی روش جراحی نوین است که به طور تقریبی از حدود30-20 سال پیش رایج شده و مورد استفاده قرار می‌گیرد.
این نوع جراحی، یک روش درون‌بین است که طی آن، بدون باز کردن شکم، حفره داخل شکم و لگن کاملا روشن و نمایان می‌شود.
در این روش به کمک تلسکوپی که همه چیز را بزرگنمایی می‌کند، جراح دید بهتری خواهد داشت و از این طریق می‌توان بیماری‌های مختلفی را تشخیص داد و آنها را درمان کرد.

 آیاآندوسکوپی با لاپاروسکوپی فرق دارد؟

‌چیزی به نام جراحی آندوسکوپی، رشته جوانی است و از سال ۱۹۷۲ در دنیا شروع شده است، در ابتدا شکل تشخیصی داشته ولی بعد ازمدتی، برای درمان هم ازآن استفاده کرده‌اند.
در زمینه فعالیت ما هم که زنان و زایمان است، شاخه‌ای از جراحی به نام آندوسکوپی وجود دارد، که شامل۲قسمت:

1- جراحی با لاپاراسکوپ
2- جراحی با هیستروسکوپ

در لاپاراسکوپی، جراحی‌ها با عنوان جراحی شکم بسته نام می‌گیرند و روش قبلی یعنی باز کردن شکم، درکار نیست.
هیستروسکوپی هم به معنای جراحی داخل رحم است که عدم دسترسی مابه داخل رحم را برطرف کرده و ما می‌توانیم به کمک هیستروسکوپ، عمل‌هایی مثل چسبندگی رحم بعد از جراحی‌ها، وجود فیبروم و پلیپ را درمان کنیم.

مزایای این روش‌ها نسبت به روش‌های قبلی چیست؟

1-برش کمتر و حفظ زیبایی پوست

‌در لاپاراسکوپی با استفاده از ۳ سوراخ ۱۰-۵ میلی متری، جراحی انجام می‌شود و جالب است بدانید که تمام جراحی‌های زنان نظیر برداشتن رحم، کیست تخمدان و بستن لوله، از این طریق قابل انجام است.

از فواید لاپاراسکوپی کوچک بودن اسکار عمل (جای زخم) است، به عنوان مثال اگر عمل جراحی بستن لوله‌های رحم به روش جراحی باز انجام شود، باید برش جراحی حداقل به اندازه هفت تا هشت سانتی‌متر ایجاد شود، اما در این روش با دو سوراخ نیم سانتی‌متری  می‌توان عمل را انجام داد.
با توجه به این که در روش لاپاراسکوپی اسکار عمل کوچک‌تر از جراحی باز است، انتظار می‌رود عوارض و مشکلات پس از عمل نیز کمتر باشد.این مساله از نظر زیبایی به نفع بیمار است

2-چسبندگی داخل شکمی کمتر

چسبندگی یکی از مشکلاتی است که پس از عمل جراحی باز ممکن است برای فرد ایجاد شود، اما در لاپاراسکوپی چون شکم باز نمی‌شود، در معرض هوای محیط قرار نمی‌گیرد و بافت بدن با لوازمی که هنگام عمل استفاده می‌شود تماس ندارد، چسبندگی خیلی کمتری ایجاد می‌کند.

3- بازگشت سریع به محل کار

لاپاراسکوپی به او کمک می‌کند پس از جراحی خیلی سریع‌تر به زندگی روزمره برگردد و کارهای عادی را از سر بگیرد.

4- عارضه عفونت کمتر:

احتمال عفونت نیز در این روش بسیار کمتر است.

5- ترخیص سریع از بیمارستان:

مدت بستری در بخش معمولا 12 تا 24 ساعت

6- درد کمتر:

دردهای شکمی بسیار کمتر از عمل باز شکمی میباشد.

7- هزینه داروی کمتر:

دارو مسکن -انتی بیوتیک -سرم کمتر نیاز است.

8- مشاهده و دید بهتر :

همچنین در روش جراحی باز، داخل شکم به خوبی روش لاپاراسکوپی روشن نمی‌شود و چون اعضای بدن روی هم قرار گرفته‌اند، ممکن است خیلی از بافت‌ها بخوبی دیده نشود، اما این مشکلات در لاپاراسکوپی وجود ندارد.

البته باید گفت دمیدن گاز داخل شکم که در روش لاپاراسکوپی انجام می‌شود، برای برخی افراد خطرناک است، بنابراین افرادی که زمینه بیماری‌های قلبی یا تنفسی دارند، نباید از این روش استفاده کنند

هیستروسکوپی چیست؟

‌ هیستروسکوپی بدون بیهوش کردن بیمار و بدون بریدن جایی انجام می‌گیرد و به‌خصوص در مورد دختران باکره‌ای که فیبروم در رحمشان دارند، بدون دست خوردن به پرده بکارت، انجام می‌شود.
علاوه براین حسن‌ها، در هر ۲ روش به‌دلیل دیجیتالی بودن جراحی و سرو کار داشتن با مونیتور و تصویر، جراح می‌تواند حین عمل از جایی با جای دیگر ارتباط برقرار کند و تصویر را برای مشورت از طریق اینترنت حتی برای دیگر جراحان با هر مسافتی بفرستد.

یا حتی بعد از انجام جراحی، از تصاویر موجود برای آموزش استفاده کند و آنها را سرکلاس ببرد.

 آیا این جراحی‌ها در ایران هم متداول شده است؟

‌این نوع از جراحی در ایران از سال ۱۹۹۰ به شکل کامل انجام می‌شود و روزبه روزهم به تعداد مراکزی که این کار را می‌کنند اضافه می‌شود.

پذیرش بیماران در رابطه با این نوع جراحی‌ها در ایران، چگونه است؟

این مسئله از نظرزیبایی در خانم‌ها بسیار اهمیت دارد چون شکم باز نشده وتنها ۳ تا سوراخ در سطح بدن به وجود می‌آید که معمولا یکی از آنها هم ناف است و بنابراین بیمار خیلی راحت‌تر است.

خونریزی، عفونت و استفاده از آنتی بیوتیک‌ها هم در این روش به مراتب کمتر است.

چه جراحی‌هایی با این شیوه انجام می‌شود؟

‌تقریبا هر نوع عملی که با جراحی باز می‌شد انجام داد را می‌توان با لاپاراسکوپی انجام داد. مثلا جراحی‌هایی مثل کیست تخمدان یا برداشتن رحم بسیارروتین و متداول انجام می‌شود و جراحی‌های جدیدتری مثل سرطان‌های گردن رحم، تخمدان‌و…

هم می‌رود که جای خودش را دراعمال جراحی به روش لاپاراسکوپی باز کند.

لاپاراسکوپی در درمان نازایی هم بسیار کارآمد است و مواردی نظیر انسداد وچسبندگی دیواره رحم، IVF یا کاشت تخمک بارور شده از طریق لاپاراسکوپی انجام می‌شود و در واقع نوعی جراحی مینیاتوری برای هر نوع بیماری است که نیاز به عمل دارد.

روش جراحی چگونه است؟

‌در این نوع جراحی، دستگاهی به نام آندوسکوپ وجود دارد که نوکش دوربین بسیار حساسی است و آن را درون شکم می‌فرستند.

پس از آن، گاز CO2 را وارد شکم بیمار می‌کنند تا باز شود و از ۲ سوراخ دیگر، ابزارهای جراحی وارد می‌شود.
مثلا اگر قرارباشد  رحم خارج شود، برای خارج کردنش از دستگاه دیگری که مثل چرخ گوشت عمل می‌کند استفاده کرده یا از طریق واژن اگر بیمار دخترنباشد، رحم خارج می‌شود.

از لیزر هم استفاده می‌شود؟

‌ چرا که نه! در واقع لیزر هم یکی از همان ابزارجراحی است و شبیه به یک چاقو عمل می‌کند و در برخی از بیماری‌ها مثل آندومتریوز اگر بنا باشد تا برشی انجام شود، از لیزر استفاده می‌شود که این برش را کم عمق‌تر و با عارضه کمتر ایجاد می‌کند.

لاپاراسکوپی برای چه کسانی ممنوع است :

با توجه به این که این روش ممکن است برای برخی افراد و به خصوص مبتلایان به بیماری‌های خاص، دردسرساز شود، باید نسبت به این مورد نیز دقت داشته باشید.افرادی که به بیماری‌های قلبی یا بیماری‌های انسدادی ریه مبتلا هستند، نباید از این روش استفاده کنند.

بنابراین لاپاراسکوپی برای افرادی که مشکل خاصی ندارند، سالم و در سنین مناسب هستند، هیچ گونه مشکلی ایجاد نمی‌کند.
انجام عمل جراحی به روش لاپاراسکوپی در سنین بالای 60 سال چندان مناسب نیست. البته افرادی که تصمیم می‌گیرند از این روش استفاده کنند، باید به یک پزشک متخصصی مراجعه کنند که در این زمینه تبحر و مهارت دارد.

 

جدیدترین تحقیقات در دنیای لاپاراسکوپی :

‌جدیدترین اقدامی‌که در حال حاضرروی آن کار می‌کنند، این است که همین ۳تا سوراخ را هم ایجاد نکنند و از سوراخ‌های طبیعی موجود، نظیر سوراخ دهان، بینی، مقعد، واژن وناف استفاده کنند.

لاپاراسکوپی در نازایی و بیماریهای زنان:

 

چه زمانی باید لاپاراسکوپی انجام شود؟

برای اینکه بررسی یک زن نابارور تکمیل شود در اغلب موارد به‌ یک لاپاراسکوپی تشخیصی نیاز پیدا می‌شود. بطورکلی‌، این عمل را پس‌ از بررسی‌های دیگر ناباروری انجام می‌دهند.

امّا اگر درد یا مشکلات ‌دیگری مثل سابقه یک عمل جراحی وجود داشته باشد بایستی ‌لاپاراسکوپی را حتی قبل از انجام دیگر اقدامات تشخیصی ناباروری ‌درخواست نمود.
بیشتر پزشکان بعلت آنکه لاپاراسکوپی یک عمل‌جراحی محسوب می‌گردد آن را تا زمانی که دیگر بررسی‌های لازم تکمیل‌ شود به تأخیر می‌اندازند.

زمان جراحی‌

عده زیادی از پزشکان ترجیح می‌دهند این عمل را در زمان قبل از قاعدگی (هفته قبل از قاعدگی بعدی‌) انجام دهند. همراه نمودن کورتاژ رحم (D&C)[1] اطلاعات ذیقیمتی را در مورد وضعیت تخمک‌گذاری آن‌ زن در طی همان عمل فراهم می‌آورد.

عده‌ای دیگر سعی می‌کنند که لاپاراسکوپی تشخیصی را در حوالی‌ تخمک‌گذاری یعنی زمانی که تخمک‌ها با کمک سونوگرافی به حد بلوغ‌رسیده‌اند انجام دهند تا بتوانند رشد فولیکول را بطور مستقیم مشاهده‌کنند.

عده‌ای دیگر هم لاپاراسکوپی را در حوالی زمان تخمک‌گذاری انجام‌ می‌دهند تا بتوانند با تلقیح اسپرم به داخل لوله در همان سیکل (ZIFT) ناباروری بیمار را درمان نمایند. این کار فقط زمانی قابل اجرا است که ‌هیستروسالپنگوگرافی قبلی بیمار طبیعی بودن لوله‌ها را تأیید کرده باشد.

احتیاطات لازم قبل از عمل‌

بیمار بایستی از چند ساعت قبل از عمل هیچ  غذایی نخورد و نیاشامد. بهتر است به منظور اطمینان از بی‌خطر بودن بی‌هوشی یکسری آزمایشات لازم را قبل از عمل درخواست نمود ولی انجام چنین‌ آزمایشاتی در زنان جوانی که از سلامت کافی برخوردار هستند ضرورتی ‌ندارد.

عده‌ای از پزشکان قبل از انجام لاپاراسکوپی از بیماران خود می‌خواهند که هیستروسالپنگوگرافی انجام دهند.

این عمل را می‌توان در کلینیکهای سرپایی هم انجام داد. برای آنکه ‌بیمار در طی عمل خوابیده باشد و احساس ناراحتی ننماید لاپاراسکوپی ‌را تحت بیهوشی عمومی انجام می‌دهند.

 پروسه عمل لاپاراسکوپی‌:

قبل از همه چیز بایستی شکم را با بتادین ضدعفونی کرده و آن را با پارچه استریل پوشاند. یک وسیله مخصوص را از طریق واژن داخل رحم ‌قرار می‌دهند.

از طریق سوزن نازکی که از زیر ناف وارد شکم شده‌ مقداری گاز دی‌اکسیدکربن یا اکسیدنیترو یا هوا را به داخل شکم وارد می‌کنند. این گاز باعث ایجاد یک فضای کافی در زیر جدار شکم و همچنین بالا راندن روده‌ها به دور از لگن شده و امکان مشاهده راحت‌تر اعضای تناسلی لگن را فراهم می‌آورد.

لاپاراسکوپی را که همانند یک تلسکوپ مینیاتوری به شکل لوله ‌باریکی است از طریق یک برش کوچک زیر ناف وارد شکم می‌کنند.

در طی عمل لاپاراسکوپی به منظور مشاهده راحت‌تر و دقیق‌تر وسیله کوچک دیگری را برای جابجایی اعضای داخل لگن از یک محل دیگر وارد شکم می‌کنند. در واقع بعلت آنکه نمی‌توان تمام اعضای موجود در لگن را بدون وسیله مخصوص دوم بطور کامل مشاهده نمود، بدون ایجاد سوراخ دوم لاپاراسکوپی تشخیصی ناقص خواهد بود.
در طی‌لاپاراسکوپی تمام لگن شامل رحم‌، تمام طول لوله رحم‌، تخمدان‌ها و جداره شکم که پریتوان‌ نامیده می‌شود بدقت بررسی و مشاهده می‌گردد.
بعلاوه پزشک باید به موارد دیگری که ممکن است روی این ساختمان‌ها تأثیر بگذارد مثل چسبندگی‌ها، اندومتریوز و توده‌های کوچک دقت کافی ‌بعمل آورد.
در صورت مواجه شدن با موارد غیرطبیعی پزشک می‌تواند آنها را درمان نموده (لاپاراسکوپی جراحی‌) و یا اینکه به کمک گیره‌های ‌مخصوص بیوپسی تکه‌هایی از بافت مورد نظر را برای بررسی پاتولوژی ‌جدا کند.
سپس به منظور بررسی باز بودن لوله‌ها رنگ آبی «متیلن‌بلو» را از طریق رحم وارد لوله‌ها می‌کنند. پس از تکمیل و اتمام عمل گازها را ازشکم خارج کرده و از یک یا دو عدد بخیه برای نزدیک کردن لبه‌های‌ محل برش استفاده می‌کنند. از آنجایی که این برشها کوچک هستند می‌توان آنها را به کمک چسب به هم نزدیک کرد.

همانطور که قبلاً هم گفته شد، عده‌ای از پزشکان پس از باز کردن‌ دهانه رحم‌، داخل رحم را کورتاژ (D&C) می‌کنند تا در صورت وجود سل مخفی آن را پیدا کنند و یا چگونگی تخمک‌گذاری را بررسی نمایند.

برخی دیگر به منظور اطمینان از طبیعی بودن حفره رحم‌، هیستروسکوپی ‌تشخیصی را هم در همان زمان انجام می‌دهند.

یکی از دیگر روش‌های پیشرفته موجود ویدئو لاپاراسکوپی است‌. در این روش یک ویدئو به لاپاراسکوپ متصل شده و آنچه که جراح ‌می‌بیند بر روی صفحه تلویزیون منتقل می‌شود. این روش بسیار خوبی‌ برای ضبط یافته‌ها و نگاهداری آنها می‌باشد.

این وسیله بسیار مناسبی ‌برای توجیه و آموزش بیماران است زیرا پزشک می‌تواند بعداً با استفاده ‌از ویدئو چگونگی و مشکل واقعی بیمار را برای وی توضیح دهد.

پیشرفتهای اخیر این امکان را برای شرکتهای سازنده فراهم آورده است که تلسکوپهای بسیار نازک را تولید کنند. این تلسکوپها به نازکی یک سوزن هستند و میکرولاپاراسکوپ یا دوربین سوزنی  نامیده می شود.

این امکان به پزشکان این فرصت را میدهند تا در مطب و بدون بیهوشی انجام دهند . البته کیفیت تصاویر بخوبی تلسکوپهای معمولی نخواهد بود.

البته در سالهای اخیر روش جدید هیدرولاپاراسکوپی نیز مطرح شده است که پزشک می‌تواند از طریق واژن بدون برش شکمی، یک لاپاراسکوپ کوچک و نازک را وارد شکم نموده و لگن را از نظر چسبندگی و وضعیت تخمدان‌ها بررسی نموده و در صورت نیاز حتی کوتریزاسیون تخمدان را هم انجام دهد.

لاپاراسکوپی جراحی‌

بسیاری از علل ناباروری را می‌توان از طریق لاپاراسکوپی در همان زمان لاپاراسکوپی تشخیصی جراحی و اصلاح نمود.

در طی عمل لاپاراسکوپی جراحی وسایل مورد نیاز دیگر مثل گیره بافت، قیچی‌،گیره‌های بیوپسی‌، منعقد کننده‌ها و نخ‌های بخیه را از طریق سوراخ ‌لاپاراسکوپ و یا ۲ یا ۳ سوراخ دیگری که در بالای استخوان عانه ایجاد می‌شود وارد شکم می‌گردد.

بعضی از ضایعات را می‌توان با کمک روش‌های ذکر شده اصلاح ‌نمود. از این موارد می‌توان به آزاد نمودن بافتهای نابجای ناشی از اعمال‌جراحی و یا چسبندگی‌ها از اطراف لوله رحم و تخمدان‌، باز کردن لوله‌های‌ مسدود و برداشتن کیست‌های تخمدان اشاره نمود.

می‌توان نقاط اندومتریوز پشت رحم‌، تخمدان یا پریتوان را ضمن عمل لاپاراسکوپی جراحی‌ سوزاند و تخریب کرد. در شرایط خاص می‌توان توده‌های کوچک میوم‌ را خارج کرده و یا اینکه حاملگیهای خارج رحمی را درمان کرد.

در ضمن اعمال لاپاراسکوپی جراحی‌، جراح می‌تواند از سوزاندن الکتریکی (الکتروکوتر)، لیزر و یا بخیه استفاده کند. انتخاب روش مورد نظر بستگی به عوامل مختلفی از جمله تجربه جراح‌، محل ضایعه و در دسترس بودن وسایل دارد.
گاهی اوقات انجام یک لاپاراسکوپی «برای بار دوم‌» توصیه‌ می‌گردد.

این عمل بیشتر پس از اعمال لاپاراسکوپی جراحی یا جراحی‌های بزرگ روی لوله درخواست می‌گردد. لاپاراسکوپی دوم‌ چند روز پس از عمل اول یا چند ماه پس از آن انجام می‌شود.
در ضمن این‌عمل‌، پزشک می‌تواند از اینکه چه مقدار از چسبندگی‌ها مجدداً تشکیل‌شده و یا اینکه اندومتریوز چقدر برگشت پیدا کرده مطلع گردیده و درصورت نیاز آن را درمان نماید.

پس از عمل بیمار بایستی ۲ تا ۴ ساعت استراحت کند تا اثرات داروهای بیهوشی خنثی گردد. بیمار می‌تواند همان روز مرخص شده و به ‌منزل برود و ۲ تا ۳ روز بعد هم کارهای معمول خود را از سر گیرد.

فعالیت‌ جنسی را می‌توانند پس از یک هفته و یا بسته به نظر و توصیه پزشک ‌خود شروع نمایند.

ممکن است بیمار پس از عمل احساس ناراحتی مختصری داشته‌باشد. این موارد شامل‌:

– تهوع خفیف به علت استفاده از داروها یا روش جراحی‌.

– درد شانه و گردن به علت وجود گاز داخل شکم‌.

– درد محل عبور وسایل از جدار شکم‌.

-احساس گرفتگی گلو و خشونت صدا در مواردی که از لوله تنفسی‌ در هنگام بیهوشی عمومی استفاده شده است‌.

-دردهای شکمی مثل دردهای دوران قاعدگی‌.

-ترشحاتی مثل خون قاعدگی برای یک یا دو روز.

-درد عضلانی‌.

بیشتر این علائم خفیف در عرض یک یا دو روز از بین می‌روند. برای چند روز بیمار احساس نفخ شکم دارد. بروز هرگونه علامت‌ غیرمعمول یا خاص را بایستی فوراً به پزشک خبر دهید.
بجز فواید بسیار زیاد دیگر لاپاراسکوپی باید بخاطر داشته باشید که ‌این روش می‌تواند جایگزین یک عمل جراحی بزرگ (لاپاراتومی‌)گردد که نیاز به یک برش بزرگ شکمی و ۴ تا ۶ هفته دوران نقاهت پس‌از عمل جراحی دارد.

با وجود اینکه پزشک در برابر بیمار از لاپاراسکوپی بعنوان یک «عمل جراحی کوچک‌» نام می‌برد، بخاطر داشته باشید که برای بیمار هر عمل جراحی‌، عمل بزرگی خواهد بود! لاپاراسکوپی خطرات کمی را بدنبال دارد.

با اینحال وجود برخی شرایط خاص احتمال بروز عوارض را افزایش می‌دهد. مثلاً اگر فردی قبلاً عمل جراحی روی شکم و بخصوص‌عمل جراحی روده انجام داده باشد احتمال خطر در او افزایش می‌یابد.
از دیگر شرایطی که ممکن است باعث افزایش احتمال بروز عوارض گردد شواهدی از عفونت در شکم‌، یک توده بزرگ شکمی و چاقی را می‌توان ‌ذکر نمود.

بروز عوارض در زنان جوانی که از سلامت کافی برخوردار هستند و تحت عمل لاپاراسکوپی قرار می‌گیرند نادر بوده و معمولاً در ۳ مورد به ازای هر ۱۰۰۰ عمل جراحی روی می‌دهد.

این عوارض شامل آسیب به ‌اعضای داخل شکم مثل روده‌، یک رگ خونی یا مثانه است‌. بیشترعوارض هم در هنگام ورود لاپاراسکوپ از طریق ناف اتفاق می‌افتد.
درصورت بروز چنین حوادثی در ضمن عمل‌، پزشک بایستی یک عمل‌جراحی بزرگ انجام داده و آسیب وارده را از طریق یک برش بزرگتر شکمی ترمیم نماید. گاهی اوقات این عوارض پس از اتمام عمل جراحی‌ روی میدهد.

   بارداری از حساس ترین دوران های زندگی انساناست. صدمات وارده بر جنین در دوران بارداری می تواند زمینه ساز بسیاری ازاختلالهای جسمی و روانی در سالهای بعدی زندگی فرد باشد،به طوری که زمینه بسیاری ازاختلال های روان پزشکی دوران بزرگسالی را باید در دوران جنینی جستجو کرد.

   بهداشت روانی دوران بارداری از مسایلی است کهامروزه بسیار مورد توجه قرار دارد.ثابت شده که از ابتدای بارداری ، اضطراب و هیجانهای زن باردار تاثیر مستقیمی بر روی جنین خواهد داشت.

   عدم اطلاع یا اطلاعات نادرست و ناقص در خصوصبارداری و تغییرات آن می تواند موجب بروز هیجان ها و آشفتگی های روانی شود. تغییرخلق(اخلاق)،تغییر اشتها،استفراغ های گاه و بیگاه ،تغییر علایق و سلیقه ها وبالاخره ده ها نوع دیگر از این قبیل ، هریک می تواند به تنهایی گرفتاریهای فراوانیرا ایجاد کند.

1)    عوارض استرس در بارداری

   ماه های اول بارداری (سه ماهه اول )آسیب پذیرینسبت به استرس بیشتر است.زنان بارداری که در اوایل بارداری زلزله را تجربه میکنند،نسبت به زنانی که در ماههای آخر بارداری هستندو در شرایط یکسانی قرار دارند،عوارض بیشتری را نشان می دهند. وجود همزمان سایر عوامل خطر نظیر عفونت،کمبود ریزمغذی هادر مادر و …موجب تشدید اثرات منفی استرس روی مادر و جنین می شود.

  مطالعات و بررسی های متعدد روی زنان باردارنشان دهنده این فرضیه است که سطح بالای استرس های روانی-اجتماعی در طول دورانبارداری ،خطر زایمان زودرس و در نتیجه تولد نوزادبا وزن کمتر از میزان طبیعی راافزایش می دهد.

   استرس های دوران بارداری علاوه بر ایجاد عوارضدر دوران بارداری  به ویژه در اوایلبارداری و حوالی زایمان ، روی فرآیند رشد و تکامل ذهنی ، روانی جنین اثر سوء داردو موجب اختلال های رفتاری در دوران کودکی می شود.

  استرس در بارداری می تواند با ایجاد نشانه هایاختلال (کم توجهی- بیش فعالی)به ویژه در پسران همراه باشد. هم چنین سطح بالایاظطراب مادر در بارداری خطر بیماری (سرشت دشوار)را در شیرخوار افزایش می دهد. درواقع کودکانی که سرشت دشوار دارند،معمولا الگوی خواب و تغذیه آشفته ای دارند ونیازمند توجه و مراقبت بیشتر هستند.

2)    اختلال های روانی شایع دورانبارداری

   ترس و نگرانی بعلت تغییرات جسمی و مشکلاتمربوط به نقش مادری (بخصوص در حاملگی اول )وجود دارد مثل:

•        ترس از درد زایمان

•        ترس از مرگ

•        ترس از پیامد های اقتصادی بارداری

•        ترس از بی کفایتی در اجرای وظیفه مادری

•        ترس از فقدان استقلال و جذابیت و ترس ازنوزادآینده بعنوان رقیب در عشق و عاطفهشوهر

•        افسردگی دوران بارداری

  افسردگی دوران بارداری یا پس از زایمان ،یکی ازمشکلات ر در میان زنان باردار است که متاسفانه دراغلب موارد تشخیص داده نمیشود.افسردگی دوران بارداری گاه از همان روزهای ابتدایی بارداری آغاز می شود،اماگاهی هم از ماه سوم به بعد بروز می کند.نشانه های افسردگی ممکن است همزمان با هم ویا به تدریج بروز کنند. شدت و ضعف آنها بستگی به میزان افسردگی و برخورد اطرافیانبه ویژه همسر دارد.که تحقیقات نشان میدهد حمایت اجتماعی و خانوادگی هرچه بالا ترباشد از مادر باردار مشکلات روحی مانند افسردگی کاهش میابد.

•        نشانه های افسردگی شامل:

خستگی ، خوابیدنیش از حد یا بی خوابی ،گریه کردن و زودرنجی، تندمزاجی و تحریک پذیری

احساس غم،  ناامیدی ،کاهش شدید انرژی و انگیزه برای انجامامور ،ولع خوردن یا بی اشتهایی شدید

کاهش تمرکز وفراموشکاری ،احساس بی ارزش بودن و گناهکاربودن، گوشه گیری و قطع ارتباط با دوستان، سردرد ، درد در قفسه سینه – تپش قلب ،تنگی نفس و احساس خفگی و کلافگی ،

عوامل موثر دربروز افسردگی دوران بارداری:

  دلایل متعددی برای بروز افسردگی در زنان بارداروجود دارد که از این عوامل می توان به تغییرات هورمونی،حوادث استرس زا و آزاردهندهدر طول دوران بارداری مثل مشکلات زندگی،مرگ عزیزان و …اشاره کرد.

از علل مهم ابتلا به افسردگی و یا به عبارتی علل محرک بروزافسردگی دوران بارداری  می توان به ایننکات اشاره نمود:

1-سابقه افسردگی

2-سابقه بیماری عصبی یا افسردگی در میان بستگان ،به ویژه بستگان درجه یک

3-سابقه افسردگی پس از زایمان (در زایمانهای قبلی)

4-سابقه اندوه شدید در دوران بارداری

5-سابقه تغییر خلق خفیف یا شدید پیش از قاعدگی

6- بیتوجهی همسر و اطرافیان به زن باردار

7- وحشتاز تولد نوزاد

8-مشکلات ازدواج به ویژه مشکلات عاطفی و اقتصادی

9- سنپایین مادر

10-ازدواج به اجبار والدین و بی علاقگی به همسر

  الف)آموزش مادر باردار و همسر وی در موارد زیرانجام می پذیرد:

•        فیزیولوژی حاملگی،تغییرات فیزیولوژیکی(طبیعی)به هنگام بارداری و زایمان

•        چگونگی روابط جنسی در بارداری

•        چگونگی آماده کردن فرزند یا فرزندان خانواده برای پذیرش یک عضو جدید

•        کاهش اضطراب های زن باردار از طریق آگاه سازی و افزایش اطلاعات و در صورت لزومتعدیل و تغییر نگرش ها و باورهای نادرست که می تواند باعث اضطراب آنها شود.

  ب)وظایف همسر در دوران بارداری:

•        بارداری را بعنوان یک مرحله حساس زندگی مشترک شان پذیرفته و سعی کند اطلاعات علمیلازم در این خصوص را به دست آورد تا با آگاهی بتواند با تغییرات و بحران های ایندوران مواجه شود.

•        سعی در ایجاد محیط و فضایی امن و توام با آرامش و آسایش روانی و جسمانی برایزن داشته باشد.

•        با ناراحتی های دوران بارداری زن مانند تهوع،استفراغ و غیره  اظهار همدلی و همدردیکرده و در صورت بروز نشانههای ناراحت کننده و خطرناک با پزشک تماس بگیرد.

•        در انجام کارها و فعالیتهایی که تا آن زمان به عهده زن بوده ،همکاری و مشارکتکند تا زن احساس خستگی،ناتوانی و درماندگی نداشته باشد.

•        سعی کند اضطراب،نگرانی ها،خیال پردازی های زن را درک کرده و با او همدلی وهمفکری کند.

•        درمان افسردگی دوران بارداری و پس از زایمان

 دو شیوه به عنوان رایج ترین و ثمربخش ترین شیوههای درمان افسردگی دوران بارداری و پس از زایمان مطرح اند:

الف)درمان از طریق صحبت کردن:

    در این روش بیمار تنها با صحبت کردنروانکاو،روان شناس و یا مشاور(نه روان پزشک) به بیان مشکلات خود می پردازد و بابازگشایی احساس ها وعقده های درونی خود درمان می شود

ب)درمان دارویی:

بیمار با مراجعه به پزشک و مصرف داروها درمان می شود.

نکته: پزشکان معتقدند مصرف دارو در زنان باردار یا شیردهباید با دقت بیشتری همراه باشد و حتی المقدوربیمار با درمان غیر دارویی درمانگردد.

•        اقدامات لازم در مراقبت پیش از بارداری:

وضعیت روانی خانم را با ارزیابی علائم به شرح زیر تعیینکنید:

–       علائم خطر فوری:افکار یا اقدام به خودکشی،تحریک پذیری و پرخاشگری شدید،فرار ازمنزل،امتناع از خوردن،پرفعالیتی،توهم و هذیان با محتوای آسیب رساندن به خود ودیگران

–       علائم در معرض خطر روانی:روحیه افسرده ،انرژی کم،کم حوصلگی،عصبانیت،بیقراری،اختلال در خواب و اشتها(پرخوابی،کم خوابی،پراشتهایی،کم اشتهایی)،توهم وهذیان با محتوای غیر آسیب رسان به خود و دیگران

در صورت سابقه یا وجود اختلالات روانی یا همسرآزاری، خانمرا از نظر کنترل بیماری روانی بررسی کنید:

1- درصورت تحت درمان بودن و یا اینکه بیماری کنترل شده نیست: ارجاع غیرفوری به روانپزشک برای تداوم درمان و یا شروع درمان

2-درصورتیکه بیماری کنترل شده و مدتی بهبود یافته است:ملاقات ماهانه برای بررسیعلائم بیماری و ثبت نتیجه در فرم شرح حال روان پزشکی  و در صورت بروز بیماری : ارجاع غیر فوری بهروان پزشک

3-درصورت همسرآزاری :مشاوره با زوجین و در صورت عدم موفقیت : ارجاع غیر فوری به روانپزشک

•        اقدامات لازم در مراقبت های دوران بارداری:

نقش پرسنل ارائه دهنده خدمت در تامین بهداشت روانی زنانباردار،بسیار بااهمیت است.پیشنهاد می شود در هر ملاقات زن باردار با پزشک، به اوفرصت داده شود تا در مورد ترس ها و نگرانی های خود که براثر صحبت و رفتارهایبستگان یاهمسایگان به وجود آمده و یا با مطالعه مقاله ها،روزنامه ها و امثال آنایجاد شده است صحبت کند،همچنین در پاسخگویی به سوالات او،باید وقت کافی صرف کرد.به طور کلی انتظار می رود کارکنان بهداشتی قادر باشند که دانش و نگرش مردم را دراین زمینه به گونه ای ارتقا دهند که همگان باور کنند بارداری پدیده ای مقدس وطبیعی است و در آن صورت نگرانی کاهش می یابد.

وضعیت روانی خانم را با ارزیابی علائم به شرح زیر تعیینکنید:

–       علائم خطر فوری:افکار یا اقدام به خودکشی،تحریک پذیری و پرخاشگری شدید،فرار ازمنزل،امتناع از خوردن،پرفعالیتی،توهم و هذیان با محتوای آسیب رساندن به خود ودیگران

–       علائم در معرض خطر روانی:روحیه افسرده ،انرژی کم،کم حوصلگی،عصبانیت،بیقراری،اختلال در خواب و اشتها(پرخوابی،کم خوابی،پراشتهایی،کم اشتهایی)،توهم وهذیان با محتوای غیر آسیب رسان به تاکید به انجام زایمان در بیمارستان و لزوم بررسینوزاد از نظر عوارض دارویی

در مادرانی که به بیماری روانی خفیف دچار هستند:

–       درمان حمایتی (غیر دارویی)طبق دستورالعمل کشوری سلامت روان

–       در صورت تشدید عوارض یا عدم بهبود:ارجاع غیر فوری به روان پزشک

•        همسرآزاری بیایستی مورد بررسی قرار گیرد:

هر رفتار خشن وابسته به جنسیتی است که موجب آسیب شده یا بااحتمال آسیب جسمی ،روانی و یا رنجش زن همراه گردد. چنین رفتاری می تواند با تهدید،اجبار یا سلب مطلق آزادی و اختیار صورت گرفته و درجمع یا درخفا رخ دهد.

-خشونتجسمی:هرگونه اقدام عمدی از سوی شوهر که منجر به وارد شدن آسیب بدنی به همسرش گرددمانند مشت زنی،سیلی زدن و لگدزدن، هل دادن،کشیدن موها،اقدام به خفه کردن، ضربه زدنبا چاقو

– خشونتروانی:رفتار خشونت آمیزی که شرافت،آبرو و اعتماد به نفس زن را خدشه دار می کند.اینرفتار بصورت انتقاد ناروا،تحقیر،بددهانی،تمسخر،توهین،فحاشی،متلک و تهدیدهای مداوماعمال می شود.

در مادرانیکه سابقه یا وقوع همسرآزاری در آنها وجود دارد:

1-همسرآزاری بدون وجود علائم آسیب فیزیکی به مادر یا جنین و یا صرفا سابقه وجودهمسرآزاری :

-برقراری ارتباط مناسب با مادر و ارزیابی تکرار و وقوع همسرآزاری

– درصورت تکرار(تعارض خانوادگی،تهدید از طرف همسر،فاکتورهای خطر و …):ارجاع غیرفوریبه روان پزشک یا روان شناس بالینی

2-درصورت وقوع همسرآزاری به همراه آسیب فیزیکی به مادر یا جنین:

–       کنترل علائم حیاتی و بررسی وجود علائم شوک و در صورت وجود شوک: اقدامات لازممربط به درمان شوک و ارجاع فوری

–       سمع صدای قلب جنین و در صورت وجود اختلال در صدای قلب :اقدامات لازم و ارجاعفوری

– درمانآسیبهای غیر مامایی مانند زمان غیر بارداری در صورت نیاز

– ارجاعفوری به متخصص با توجه به نوع آسیب

•        اقدامات لازم در مراقبت های پس از زایمان:

وضعیت روانی خانم را با توجه به علائم خطر فوری یا علائم درمعرض خطر روانی ارزیابی میکنیم:

–       در صورت علائم خطر :ارجاع فوری به بیمارستان

–       در صورت علائم خفیف : ارجاع غیر فوری به روان پزشک

–       در هر سه ملاقات پس از زایمان در مورد وضعیت روحی و  روانی یا سابقه بیماری روانی مادر ،همچنین درمورد  همسرآزاری  از وی سوال کنید.

 برخی مادران ممکن است در روزهای 3 تا 6 و حداکثرتا روز 14 پس از زایمان دچار افسردگی خفیف و گذرا (اندوه پس از زایمان )شوند کهعلائم آن به صورت گریه و بی قراری ،اختلال در خواب و اشتها و احساس غمگینی تظاهرمی کند. دوره پس از زایمان ،دوره پرخطری از نظر عود بیماری روانی قبلی و یا بروزبیماری جدید است . بنابراین چنانچه فاکتورهای خطر بیماری روانی مثل سابقه بیماریروانی در مادر وجود دارد و در حال حاضر با علائم اندوه پس از زایمان مراجعه کردهاست، او را تحت نظر بگیرید.

   اگر علائم طولانی و شدیدتر شود مانند تمایل بهخودکشی و آزار به نوزاد ”سایکوز یا جنون پس از زایمان“مطرح است. در مراحل اولیهبروز سایکوز بعد از زایمان ،علائم مانند اندوه و یا افسردگی پس از زایمان است وبیماری به صورت بی خوابی ،بی قراری،تغییرات سریع خلق و خو خود را نشان می دهد.بنابراین اگر سابقه جنون پس از زایمان در مادر و یا خانواده او و یا سایر عواملخطر وجود دارد،ویزیت روان پزشکی الزامی است و مادر باید ارجاع شود.

•        داروهای روان پزشکی در بارداری

در صورتیکه مادر از داروهای روان پزشکی استفاده میکند بهتوصیه های زیر توجه کنید:

– دربسیاری از موارد،خطر ناشی از اختلال های روانی(افسردگی و جنون)برای مادر و جنینبسیار بیشتر از عوارض جانبی بالقوه داروهای روان پزشکی است.

– اگرخانمی تحت درمان با داروهای روان گردان باردار شود،بلافاصله باید از نظر تداومدرمان و مراقبت به روان پزشک مراجعه کند. در این موارد لازم نیست در مادر احساسگناه ایجاد کنید و یا او را وادار به سقط نمایید.

–       پاسخ قطعی به این سوال که کدام داروی روان گردان در بارداری بی خطر است، غیرممکن است.

–       در موارد خفیف تا متوسط اختلال های روانی ، روش های درمانی ارجح به ترتیب شاملروان درمانی خارج  از بیمارستان ،بستری دربیمارستان ، اصلاح و تغییراتی در محیط به منظور کاهش استرس های زن باردار است.

–       در موارد شدید اختلال های روانی که احتمال آسیب به مادر ، جنین و سایرین وجوددارد، الزاما بیمار تحت نظر روان پزشک درمان می شود.(برحسب مورد شامل درمان باالکترو شوک یا دارو درمانی)

– بهتراست در بارداری برنامه ریزی شده ، قطع داروهای روان گردان از قبل و تحت نظارت روانپزشک انجام شود. ارزیابی مکرر از نظر نیاز مجدد به دارو ، الزامی است.

–       با توجه به حساسیت دوران بارداری و شیردهی ، بهتر است پزشکان عمومی با نظر ومشاوره متخصصین زنان و روان پزشک، داروی روان گردان را تجویز نمایند.

–       تجویز هالوپریدول برای کنترل پرخاشگری و تحریک پذیری ،تجویز بنزودیازپین بهمدت کوتاه و یا تجویز آن برای یک نوبت در موارد خاص ، بلامانع است.

–       چنانچه مادر باردار تحت درمان با داروهای روان گردان باشد،الزامی است بعد از زایمان،نوزاد تحت مراقبت ویژه توسط متخصص اطفال قرار گیرد.

–         با توجه به اهمیت مراقبت های روانی به موازاتمراقبتهای جسمی باید در هر مرحله از مراقبتهای پیش از بارداری،بارداری  و پس از زایمان ، مادران مستعد راشناسایی و بااقدامات مناسب از بروز این اختلال ها و یا عواقب بعدی آن پیشگیری کنیم .توجه بهاین نکته ضروریست که آموزش خانواده ها به خصوص همسر در زمینه تغییرات طبیعی  حاملگی و چگونگی ایجاد محیطی امن و آرام برایزن باردار نقش مهمی در بارداری سالم و ایمن خواهد داشت و مادران با مشاوره روانیدر طول این دوران شادتر و ایمن تر و پذیرا تر دوران بارداری را سپری میکنند. مژدهبه مادران عزیز در مرکز مشکلات روحی غربالگری و پیگیری و درمان میشوند.