آشنایی با سندرم آسپیراسیون مکونیوم (MAS)
مکونیوم در اصطلاح پزشکی به اولین مدفوع نوزاد گفته می شود. مکونیوم ماده ای به رنگ سبز تیره یا سیاه و غلیظ است که حاوی ترشحات دستگاه گوارش، مایع آمنیوتیک، اسیدهای صفراوی، صفرا، خون، مخاط، کلسترول، ترشحات لوزالمعده، ورنیکس کازئوزا (چربی های روی پوست جنین در هنگام تولد) و بقایای سلولی می باشد. در ادامه این مقاله از سایت دکتر فرشته دانشمند متخصص زنان اصفهان به بررسی سندرم آسپیراسیون مکونیوم (MAS) خواهیم پرداخت.
مکونیوم در سه ماهه سوم بارداری در دستگاه گوارش جنین تجمع مییابد و اولین ترشحات رودهای است که معمولا طی 48 ساعت اول و یا روزهای اول پس از تولد دفع میشود. اما گاهی ممکن است مکونیوم درون کیسه آب و در رحم مادر از دستگاه گوارش جنین دفع شود، به ویژه در مواردی که سن بارداری تکمیل شده یا زایمان دیررس اتفاق میافتد. این اتفاق با عوارض متعددی همراه است که در این مطلب به آن می پردازیم.
عوارض سندرم آسپیراسیون مکونیوم
همانطور که گفته شد گاهی ممکن است در اثر عوامل مختلف مانند ایجاد استرس یا فشار جنینی، مکونیوم درون کیسه آب دفع شود. در این شرایط ممکن است مکونیوم دفع شده موجود در مایع آمنیوتیک، توسط نوزاد استنشاق شده، وارد ریه او گردد و باعث ایجاد مشکلات تنفسی برای نوزاد شود. به این عارضه سندرم آسپیراسیون مکونیوم (MAS) گفته می شود.
گرچه سندرم آسپیراسیون مکونیوم خطرات جانی به همراه ندارد، اما می تواند باعث ایجاد عوارض و مشکلات جدی برای نوزاد شده و در صورت عدم درمان، ممکن است حتی منجر به مرگ نوزاد شود. خوشبختانه با انجام درمان، بیشتر نوزادان مبتلا به سندرم آسپیراسیون مکونیوم بهبود مییابند و اغلب دچار مشکل نخواهند شد.
مطلب پیشنهادی : تشخیص عوامل و درمان انواع پرولاپس بند ناف
مدفوع جنین یا مکونیوم از طریق ایجاد عوارض زیر میتواند تنفس را برای جنین دشوار کند:
- انسداد مجاری تنفسی؛
- تحریک مجاری تنفسی و آسیب به بافت ریه؛
- غیرفعال کردن سورفاکتانت (مادهای از جنس چربی که به باز شدن ریهها پس از تولد کمک میکند).
عوامل ایجاد کننده سندرم آسپیراسیون مکونیوم
ممکن است دفع مدفوع جنین به صورت فیزیولوژیک در اثر بلوغ جنین اتفاق بیفتد یا ناشی از استرس جنین در نتیجه هیپوکسی (کمبود اکسیژن) یا عفونت مادر باشد. از دیگر عواملی که باعث دفع مدفوع جنین در رحم میشوند میتوان به نارسایی جفت، فشار خون مادر و پره اکلامپسی اشاره کرد. با این حال، مکانیسم دقیق دفع مکونیوم در کیسه آب و مایع آمنیوتیک هنوز به طور کامل مشخص نیست و ممکن است ترکیبی از چندین عامل باشد.
وقتی جنین در حین زایمان با استرسی مثل کمبود اکسیژن مواجه میشود، این اتفاق منجر به تحریک فعالیت کولون می شود. با تقویت حرکت روده و شل شدن اسفنکتر مقعدی، دفع مکونیوم رخ می دهد. طی حرکات تنفسی جنین در رحم یا چند تنفس اولیه پس از زایمان، ممکن است مدفوع جنین وارد ریههای جنین شده و سندرم آسپیراسیون مکونیوم اتفاق بی افتد. علاوه بر این موارد، آسپیراسیون مکونیوم، خود منجر به انسداد مجاری هوایی و کاهش شدید اکسیژن می شود، در نتیجه مجددا این سیکل اتفاق میافتد.
گرچه مکونیوم از اوایل بارداری در دستگاه گوارش جنین وجود دارد، اما سندرم آسپیراسیون مکونیوم معمولا در زایمان دیررس دیده میشود و بندرت قبل از هفته 34 بارداری اتفاق میافتد.
عوامل خطر ساز سندرم آسپیراسیون مکونیوم:
عوامل متعددی می توانند خطر سندرم آسپیراسیون مکونیوم را افزایش دهند که این عوامل عبارتند از:
- پیری جفت (به علت افزایش سن بارداری)؛
- زایمان دیررس؛
- کاهش اکسیژنرسانی و افزایش ضربان قلب جنین؛
- ابتلای مادر به دیابت؛
- زایمان دشوار یا زایمان طولانی؛
- فشار خون بالا در مادر باردار.
تشخیص سندرم آسپیراسیون مکونیوم:
مشاهده علائمی مانند زجر تنفسی در نوزادی که با رنگ تیره متولد شده و مایع آمنیوتیک آغشته به مدفوع جنین، اغلب برای تشخیص سندرم آسپیراسیون مکونیوم کافی می باشد. معمولا در صورت ایجاد این عارضه، ضربان قلب جنین طی پروسه لیبر (زایمان) بالا میرود. علاوه بر این، نوزادان متولد شده با این عارضه میتوانند به عارضههای تنفسی مانند افزایش تعداد تنفس و سطح دی اکسید کربن خون مبتلا شوند، به ویژه اگر مایع آمنیوتیک موجود در کیسه آب، مملو از مکونیوم غلیظ باشد.
گاهی تشخیص سندرم آسپیراسیون مکونیوم دشوار است زیرا ممکن است با بیماری های دیگری مانند ذات الریه که باعث ناراحتی تنفسی میشوند، اشتباه گرفته شود. تصویربرداری با اشعه ایکس و انجام سونوگرافی ریه میتوانند روشهای سریع، آسان و ارزانی برای تشخیص بیماری های ریوی از جمله سندرم آسپیراسیون مکونیوم باشند.
درمان سندرم آسپیراسیون مکونیوم:
بیشتر نوزادان مبتلا به سندرم آسپیراسیون مکونیوم به هیچ درمانی (به غیر از مراقبتهای معمول پس از زایمان) احتیاج ندارند، زیرا هیچ نشانهای از ناراحتی تنفسی نخواهند داشت و فقط حدود 5٪ از نوزادان متولد شده با این سندرم، ممکن است وضعیت وخیمی داشته باشند. ضربان قلب جنین هم طی زایمان باید کنترل شود تا در صورت وخیم شدن وضعیت جنین، زایمان هر چه سریعتر انجام گیرد.
با این حال، نوزادان مبتلا، باید در بخش نوزادان بستری شده و تحت نظر باشند تا در صورت نیاز درمان مناسب برای آنها ارائه شود. این بررسیها شامل نظارت بر ضربان قلب، تعداد تنفس، میزان اشباع اکسیژن و گلوکز خون (برای تشخیص وخیمتر شدن اسیدوز تنفسی یا ایجاد افت قند خون) میباشد. به طور کلی، درمان سندرم آسپیراسیون مکونیوم معمولا ماهیت حمایتی دارد.
پیشآگهی از سندرم آسپیراسیون مکونیوم:
میزان مرگ و میر در اثر سندرم آسپیراسیون مکونیوم بر اساس یک مطالعه انجام شده، نزدیک به 2/1 درصد است. این میزان در کشورهای در حال توسعه بیش از این مقدار است. اکثر نوزادان با پیش آگهی خوب و بدون داشتن عارضه جدی بهبود مییابند.
شناسایی زود هنگام عوامل خطر مرتبط با سندرم آسپیراسیون مکونیوم بسیار مهم است. متخصصان زنان و زایمان میتوانند به شناسایی نوزادان در معرض خطر کمک کنند. همچنین زایمان باید در یک مرکز تخصصی با دسترسی به یک بخش مراقبتهای ویژه نوزادان انجام شود تا در صورت نیاز، مراقبتهای کامل برای نوزاد انجام گیرد.
| دکتر فرشته دانشمند را در اینستاگرام دنبال کنید |
عوارض طولانی مدت سندرم آسپیراسیون مکونیوم:
ریسک بروز بیماریهای تنفسی در نوزادان مبتلا به آسپیراسیون مکونیوم بیشتر از جمعیت عادی است. همچنین این نوزادان در معرض مشکلات عصبی نیز هستند. این عارضه میتواند با لولهگذاری طولانی مدت، تهویه مکانیکی و نیاز طولانی مدت به اکسیژن مرتبط باشد.
پیشگیری از ایجاد سندرم آسپیراسیون مکونیوم
در دهه اخیر، میزان ایجاد سندرم آسپیراسیون مکونیوم به دلیل کاهش نرخ زایمان دیررس (بیشتر از 40 هفته)، به طرز چشمگیری کاهش یافته است، اما همچنان روشی برای پیشگیری قطعی از آن وجود ندارد.
مطالعه بیشتر:
انواع مختلف جفت بر اساس شکل جفت و محل اتصال