بررسی آناتومی تخمدان
در این نوشته از سایت دکتر فرشته دانشمند متخصص زنان اصفهان قصد داریم به بررسی آناتومی تخمدان بپردازیم. با ما همراه باشید.
تخمدان چیست؟
تخمدانها (Ovary) یک جفت غده (تقریباً به اندازه و شکل یک بادام) در دستگاه تناسلی زن هستند که در آن تخمکها ذخیره و استروژن تولید میشود. آنها توسط چندین رباط در دو طرف رحم در جای خود نگه داشته میشوند. تخمکها از طریق لولههای فالوپ از تخمدانها به رحم منتقل میشوند. اطراف ورودی لولههای فالوپ فیمبریههای ریز یا برآمدگیهای انگشت مانند است که هر ماه تخمک را به داخل لوله هدایت میکند.
هر زنی با تمام تخمکهایی که همیشه به آن نیاز دارد متولد میشود، بهطور طبیعی حدود 1 میلیون تخمک در هر یک از تخمدانها وجود دارد. در دوران بلوغ، زمانی که به احتمال زیاد اولین قاعدگی خود را تجربه میکند، تعداد تخمکها در هر تخمدان حدود 200000 تا 400000 تخمک است. اما پس از یائسگی، تخمدانها تولید تخمک را متوقف میکنند و در نهایت آتروفی یا کوچک میشوند. به همین دلیل است که با توقف تولید استروژن، افراد یائسه معمولاً علائمی مانند گرگرفتگی و خشکی واژن را تجربه میکنند. کمبود استروژن همچنین خطر ابتلا به پوکی استخوان را نیز افزایش میدهد که احتمال شکستگی استخوان در زنان را افزایش میدهد.
معرفی اجزای تخمدان
در ادامه بررسی آناتومی تخمدان به معرفی اجزای آن می پردازیم. همانطور که در مبحث پیشین نیز بدان به خوبی اشاره شد، تخمدانها جزوی اندامهای تناسلی لگن زنان هستند که تخمکها را در خود جای میدهند و همچنین مسئول تولید هورمونهای جنسی هستند. آنها اندامهای جفتی هستند که در دو طرف رحم در داخل رباط پهن زیر لولههای رحمی (فالوپی) قرار دارند. تخمدان در حفره تخمدان قرار دارد، فضایی که توسط عروق ایلیاک خارجی، شریان نافی محو شده و حالب محدود شده است. تخمدانها مسئول نگهداری و رهاسازی تخمکهای لازم برای تولید مثل هستند. در بدو تولد، یک خانم تقریباً 1 تا 2 میلیون تخمک دارد، اما تنها 300 عدد از این تخمکها بالغ و به منظور لقاح رها میشوند.
لولههای فالوپ
لولههای فالوپ (The fallopian tubes) بافتی عضلانی هستند که در قسمت پایین شکم زنان و در کنار سایر اندامهای تناسلی قرار دارند. دو لوله وجود دارد، یکی در هر طرف، که از نزدیک بالای رحم امتداد یافته، به سمت جانبی کشیده شده و سپس روی تخمدانها و اطراف آن خمیده میشوند. شکل آنها شبیه به یک J توسعه یافته است. انتهای باز این لولههای بسیار نزدیک تخمدانها قرار دارد اما مستقیماً به هم متصل نیستند. در عوض، فیمبریا لولههای فالوپ، تخمک های تخمک گذاری شده را به داخل لولهها و به سمت رحم میکشاند. برخلاف بسیاری از تصاویر، در حالی که تخمدانها و لولههای فالوپ هر دو به رحم متصل هستند، اما به یکدیگر متصل نیستند.
| دکتر فرشته دانشمند متخصص زنان اصفهان را در اینستاگرام دنبال کنید |
چنانچه در یک فرد بالغ، لولههای فالوپ حدود 10 تا 12 سانتیمترطول دارند، اگرچه این طول میتواند از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد. آنها به طور کلی از چهار بخش تشکیل شده اند. بخش میان بافتی کوتاه از طریق دیواره رحم به داخل رحم متصل میشود. قسمت بعدی است، بخش باریکی که حدود یک سوم طول لوله است. به دنبال آن آمپول قرار میگیرد که دیوارهای نازک مانند تنگه دارد اما از نظر محیط وسیعتر است. حدود نیمی از طول لوله را تشکیل میدهد. در نهایت، جایی که لوله به یک قیف حاشیهدار که در نزدیکی تخمدان قرار دارد، منبسط میشود. حاشیهها به نام فیمبریا شناخته میشوند و گاهی اوقات آنها را به عنوان بخش پنجم در نظر میگیرند. طولانیترین فیمبریا و نزدیکترین فیمبریا به تخمدان، فیمبریای تخمدان است.
لولههای فالوپ از چندین لایه تشکیل شده اند. لایه بیرونی نوعی غشاء است که به سروزا معروف است. درون این لایههایی از عضله قرار دارد که به عنوان myosalpinx شناخته میشود (myo- پیشوندی است که به عضله اشاره میکند). تعداد لایهها به قسمت لوله بستگی دارد. بنابراین داخل لولههای فالوپ یک سطح مخاطی عمیق چین خورده است.
عملکرد لوله فالوپ چگونه است؟
وظیفه اصلی لولههای فالوپ انتقال تخمک از تخمدان به رحم است. تخمکها توسط فیمبریا گرفته شده و سپس به سمت رحم کشیده میشوند. این حرکت هم با ضربان مژک و هم توسط پریستالسیس که انقباضات موزون ماهیچههای لولهها است هدایت میشود. هنگامی که لقاح اتفاق میافتد، اسپرمها از رحم به لولهها میروند، جایی که ممکن است با تخمک روبرو شوند و آن را بارور کنند.
سپس تخمک بارور شده به حرکت خود به سمت رحم ادامه میدهد. اگر تخمک بارور شده در رحم کاشته شود و به رشد خود ادامه دهد، به بارداری رحمی تبدیل میشود. انتقال موفقیت آمیز تخمک از طریق لولههای فالوپ برای باردار شدن بدون مداخله پزشکی ضروری است. به همین دلیل است که عقیمسازی و بستن لولهها، که عملکرد لولهها را مختل میکند، یک شکل موثر پیشگیری از بارداری دائمی است. گاهی اوقات از این به عنوان “بستن لولهها” یاد میشود.
عملکرد تخمدان چگونه است؟
تخمدانهای ماده دو عملکرد کلیدی را انجام میدهند: آنها یک تخمک بالغ تولید میکنند تا هر ماه برای لقاح در دسترس باشد (تخمکگذاری) و هورمونهای استروژن و پروژسترون را که برای ایجاد و حفظ بارداری ضروری هستند، تحویل میدهند. هورمون یک “پیامرسان شیمیایی” است که بر سلول، اندام یا عملکرد خاصی در بدن تأثیر میگذارد. هورمونها عملکردهای حیاتی مانند: رشد، متابولیسم، عملکرد جنسی و تولید مثل را تنظیم میکنند. در حالی که تا 20 درصد از زوجهای نابارور با اختلالات تخمک گذاری تشخیص داده میشوند. 90 درصد از زنان قادر به تخمک گذاری هستند و اکثر آنها بسته به سن زن باردار میشوند.
دکتر فرشته دانشمند در کلینیک 24 – متخصص زنان اصفهان در دکتر آف